وقتی عروق اصلی که مسئول خونرسانی به قلب هستند آسیب دیده یا بیمار شوند، فرد به بیماری عروق کرونری مبتلا می شود.
التهاب و ته نشینی رسوبات حاوی کلسترول(پلاک) در شریان های کرونر باعث ایجاد این بیماری می شود. عروق کرونری خون، اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز قلب را تامین می کنند. تشکیل پلاک این عروق را باریک کرده و جریان خون به قلب را کاهش می دهد.
در نهایت کاهش جریان خون باعث تنگی نفس، درد قفسه سینه(آنژین) یا علائم و نشانه های سایر بیماری های قلبی عروقی خواهد شد. انسداد کامل خطر حمله قلبی را در پی دارد.
چون بیماری عروق کرونری اغلب در طول چندین سال ایجاد می شود ، شاید تا زمان انسداد قابل توجه یا حمله قلبی متوجه مشکل شوید. با این حال می توانید برای پیشگیری و درمان بیماری عروق کرونری اقداماتی را انجام دهید. سبک زندگی سالم در این زمینه خیلی موثر است.
علائم
درصورتی عروق کرونری شما باریک شوند ، خون غنی از اکسیژن کافی به قلبتان نمی رسد مخصوصاً اگر فعالیتی انجام بدهید که مثل ورزش کردن ضربان قلب شما را بالا ببرد. در ابتدا، شاید کاهش جریان خون هیچ علائمی نداشته باشد اما با تداوم تشکیل پلاک در عروق کرونر، علائم و نشانه هایی را تجربه می کنید:
- درد قفسه سینه(آنژین): شاید در قفسه سینه احساس فشار یا سفتی داشته باشید، انگا کسی روی قفسه سینه تان ایستاده است. این درد که آنژین صدری نام دارد معمولاً سمت چپ یا در قسمت میانی سینه اتفاق می افتد. معمولاً استرس عاطفی یا فیزیکی باعث ایجاد آنژین می شود. چند دقیقه بعد از توقف فعالیت استرس زا این درد از بین می رود. در بعضی از افراد بخصوص زنان، درد مختصر و تیز است و در گردن، بازو یا پشت هم احساس می شود.
- تنگی نفس: اگر قلب شما خون لازم برای تامین نیازهای بدن را پمپاژ نکند، احتمالا با انجام فعالیت دچار خستگی شدید یا تنگی نفس می شوید.
- حمله قلبی: حمله قلبی نتیجه انسداد کامل شریان کرونر است. علائم و نشانه های کلاسیک حمله قلبی عبارتند از: فشار کوبنده در قفسه سینه و درد شانه یا بازو ؛ گاهی هم تنگی نفس و تعریق.
زنان تا حدودی بیشتر از مردان علائم شایع حمله قلبی مثل درد ناحیه گردن یا فک را تجربه می کنند و شاید علائم دیگری مانند تنگی نفس، خستگی و حالت تهوع هم داشته باشند. گاهی سکته قلبی بدون هیچ علامت یا نشانه ظاهری اتفاق می افتد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فکر می کنید دچار حمله قلبی شده اید فوراً با اورژانس تماس بگیرید. چنانچه به خدمات فوریت های پزشکی دسترسی ندارید، از کسی بخواهید شما را به نزدیک ترین بیمارستان برساند. اگر هیچ راهی نداشتید خودتان رانندگی کنید.
در صورتی که ریسک فاکتورهای بیماری عروق کرونر- فشار خون بالا، کلسترول بالا، مصرف دخانیات، دیابت، چاقی و سابقه خانوادگی بیمار قلبی- را دارید با پزشک صحبت کنید. احتمالاً پزشک از شما می خواهد آزمایش بدهید به خصوص اگر علائم تنگی عروق را داشته باشید.
علل
تصور می شود بیماری عروق کرونری با آسیب لایه داخلی شریان کرونری شروع می شود. عوامل مختلفی می تواند این آسیب را بوجود آورد:
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- دیابت یا مقاومت به انسولین
- بی تحرکی
وقتی دیواره داخلی یک شریان آسیب ببیند، رسوبات کلسترولی و دیگر مواد زائد سلولی در محل آسیب تجمع می کنند. به این فرآیند آترواسکلروز یا تصلب شرایین می گویند. اگر سطح پلاک بشکند یا پاره شود، سلول های خونی موسوم به پلاکت در این محل به هم می چسبند تا شریان ترمیم شود. این توده سلولی می تواند شریان را مسدود کرده و منجر به حمله قلبی شود.
ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای بیماری عروق کرونری عبارتند از:
- سن: با افزایش سن عروق باریک و آسیب دیده می شوند.
- جنسیت: مردان بیش تر در معرض ابتلا به بیماری عروق کرونری هستند اما خطر ابتلا در زنان بعد از یائسگی افزایش می یابد.
- سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی بیماری قلبی با ریسک ابتلا به بیماری عروق کرونری رابطه دارد به خصوص اگر یکی از وابستگان درجه اول در سنین پایین به بیماری قلبی مبتلا شده باشد. اگر پدر یا برادرتان قبل از 55 سالگی و مادر یا خواهرتان قبل از 65 سالگی بیماری قلبی داشته باشند، احتمال ابتلای شما بیشتر است.
- سیگار کشیدن: سیگاری ها بیش تر از دیگران در معرض ابتلا به انواع بیماری های قلبی هستند . قرار گرفتن در معرض دود سیگار هم خطرناک است.
- فشار خون بالا: فشار خون بالای کنترل نشده به سخت و سفت شدن شریان ها منتهی شده و مجاری خونی را باریک می کند.
- کلسترول بالا: سطح بالای کلسترول خون با افزایش احتمال تشکیل پلاک و تصلب شرایین همراه است. کلسترول بالا باعث افزایش سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم(LDL) می شود که به آن کلسترول بد هم می گویند. میزان کم کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا(HDL) یا کلسترول خوب در ایجاد تصلب شرایین موثر است.
- دیابت: دیابت به افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری مربوط می شود. دیابت نوع 2 و بیماری عروق کرونری ریسک فاکتورهای مشابهی دارند که برای مثال می توان به چاقی و فشار خون بالا اشاره کرد.
- اضافه وزن و چاقی: معمولاً اضافه وزن سایر ریسک فاکتورها را تشدید می کند.
- بی تحرکی: ورزش نکردن هم با بیماری عروق کرنر و بعضی از ریسک فاکتورهای آن رابطه دارد.
- استرس زیاد: زندگی پر استرس علاوه بر آسیب به شریان ها، دیگر ریسک فاکتورهای بیماری عروق کرونری را تشدید می کند.
- رژیم غذایی ناسالم: پرخوری و مصرف مقادیر زیادی از چربی های ترانس، چربی های اشباع و قند وشکر می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
ریسک فاکتورها اغلب با هم اتفاق می افتند و یکدیگر را تشدید می کنند. مثلاً چاقی باعث ابتلا به دیابت نوع 2 و فشار خون بالا می شود. وقتی این عوامل در کنار هم قرار بگیرند، ریسک فاکتورهای خاصی شرایط را بدتر می کنند و فرد به این بیماری مبتلا می شود. برای مثال سندرم متابولیک مجموعه ای از بیماری هایی مثل فشار خون بالا، تری گلیسرید بالا، HDL یا کلسترول خوب پایین، انسولین بالا و چربی اضافی در اطراف کمر است که فرد را در معرض ابتلا به بیماری عروق کرونر قرار می دهد.
گاهی این بیماری بدون ریسک فاکتورهای کلاسیک ایجاد می شود . محققان در حال بررسی ریسک فاکتورهای دیگری هستند که در ادامه به چند مورد اشاره می کنیم:
- آپنه حین خواب: این اختلال باعث می شود که تنفس شما در طول خواب چندین بار متوقف شده و از سر گرفته شود. در آپنه حین خواب ،افت ناگهانی اکسیژن خون فشار خون را افزایش داده و با فشار بر سیستم قلبی عروقی احتمالا باعث ایجاد بیماری عروق کرونری می شود.
- پروتئین فعال C با حساسیت بالا(hs-CRP) : وقتی در جایی از بدنتان التهاب وجود دارد میزان این پروتئین از حد نرمال بیشتر می شود. سطح بالای hs-CRP یکی از ریسک فاکتورهای بیماری قلبی است. گویا با باریک شدن عروق کرونری، hs-CRP) خونتان بالا می رود.
- تری گلیسرید بالا: تری گلیسرید نوعی چربی خون است که مقادیر زیاد آن به خصوص در زنان احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می دهد.
- هموسیستئین: هموسیستئین آمینواسیدی است که بدن از آن برای تولید پروتئین و ساخت و نگهداری بافت استفاده می کند اما اگر مقدار آن از سطح نرمال بیشتر باشد، فرد احتمالاً به بیماری عروق کرونری مبتلا خواهد شد.
- پره اکلامپسی: این عارضه در دوران بارداری به خاطر فشار خون بالا و افزایش میزان پروتئین در ادرار ایجاد می شود و می تواند در مراحل بعدی زندگی خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد.
- مصرف الکل: مصرف زیاد الکل به عضله قلب آسیب می رساند. به علاوه باعث تشدید سایر ریسک فاکتورها می شود.
- بیماری های خودایمنی: مبتلایان به آتریت روماتوئید ، لوپوس یا دیگر بیماری های التهابی ، در معرض ابتلا به تصلب شرایین هستند.
عوارض
بیماری عروق کرونری گاهی به موارد زیر منتهی می شود:
- درد قفسه سینه (آنژین): با باریک شدن عروق کرونری، قلب خون کافی را بخصوص در زمان انجام فعالیت های ورزشی شدید ، دریافت نمی کند و در نتیجه فرد به درد قفسه سینه و تنگی نفس دچار می شود.
- حمله قلبی: اگر یک پلاک کلسترولی پاره شده و لخته خونی تشکیل شود، انسداد کامل شریان باعث تحریک حمله قلبی می شود. عدم خونرسانی به قلب به عضله قلب آسیب می رساند. میزان آسیب تا حدودی به سرعت دریافت درمان بستگی دارد.
- نارسایی قلبی: اگر بعضی از قسمت های قلب به دنبال کاهش جریان خون به طور مزمن از اکسیژن و مواد مغذی محروم بمانند یا اگر در نتیجه حمله قلبی آسیب ببینند، قلبتان آنقدر ضعیف می شود که نمی تواند خون کافی برای تامین نیاز بدن پمپاژ کند. به این وضعیت نارسایی قلبی می گویند.
- ریتم غیرطبیعی قلب(آریتمی): خونرسانی ناکافی به قلب یا آسیب به بافت با ایجاد اختلال در تکانه های الکتریکی قلبی باعث آریتمی می شود.
پیشگیری
سبک زندگی مناسب برای درمان بیمار عروق کرونری در پیشگیری از آن هم موثر است. یک سبک زندگی سالم عروق شما را قوی و عاری از پلاک نگه می دارد. برای بهبود سلامت قلب خود این نکات را رعایت کنید:
- سیگار نکشید.
- فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت را کنترل کنید.
- فعالیت بدنی داشته باشید.
- از یک رژیم غذایی کم چرب، کم نمک و غنی از میوه، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید.
- تناسب اندام داشته باشید.
- استرستان را کم کنید.
تشخیص
پزشک در مورد سابقه پزشکی از شما سوال می پرسد، معاینه فیزیکی انجام داده و آزمایش خون تجویز می کند. برای تشخیص بیماری از آزمایشات زیر استفاده می شود:
- الکتروکاردیوگرام(ECG): الکتروکاردیوگرام سیگنال الکتریکی را که از قلب می گذرند، ثبت می کند. اغلب ECG می تواند شواهدی دال بر حمله قلبی را نشان دهد.
- اکوکاردیوگرافی: در این آزمایش با استفاده از امواج صوتی تصویری از قلب تهیه می شود. در طول این آزمایش پزشک متوجه می شود که آیا همه قسمت های دیواره قلب به طور طبیعی در فعالیت پمپاژ قلبی نقش دارند یا نه.
بخش هایی که حرکت ضعیفی دارند احتمالا حین یک حمله قلبی آسیب دیده اند یا اکسیژن خیلی کمی دریافت می کنند.
- تست استرس ورزش: اگر علائم شما در زمان ورزش اتفاق بیفتد احتمالاً پزشک برایتان تست ورزش تجویز می کند یعنی روی تردمیل راه می روید با سوار دوچرخه ثابت می شوید و در همین حین نوار قلب شما ثبت می شود. گاهی در حین انجام این تمرینات اکوکاردیوگرافی هم انجام می شود که به آن تست اکو می گویند. در بعضی موارد به جای ورزش از دارو برای تحریک قلب استفاده می کنند.
- تست استرس هسته ای: این تست شبیه تست ورزش است اما به نوار قلب تصاویری اضافه می شود. در این آزمایش جریان خون ماهیچه قلب در حالت استراحت و در زمان استرس اندازه گیری می شود. یک ردیاب به جریان خون شما تزریق می شود و دوربین های خاصی قسمت هایی را که خون کم تری دریافت می کنند، شناسایی می کنند.
- کاتتریزاسیون قلب و آنژیوگرافی: در این روش پزشک به ارامی کاتتری را به یکی از شریان ها یا وریدهای کشاله ران، گردن یا بازو وارد کرده و آن را به سمت قلب هدایت می کند. برای هدایت کاتتر به محل صحیح از اشعه ایکس استفاده می کنند. گاهی ماده حاجب از طریق همین کاتتر تزریق می شود. وقتی ماده حاحب در عروق خونی جریان پیدا کند تصویر بهتری بدست آمده و هر انسدادی قابل تشخیص است.
اگر انسدادی دارد که نیازمند درمان است، بالونی از طریق کاتتر به محل فرستاده شده و با اتساع خود جریان خون در عروق کرونری را بهبود می بخشد. معمولاً برای بازنگه داشتن شریان متسع از یک لوله مشبک به نام استنت می کنند.
- سی تی اسکن قلبی: پزشک با کمک سی تی اسکن رسوبات کلسیمی داخل شریان ها را می بیند. این رسوبات باعث تنگی شریان ها می شوند و اگر مقدار آن ها زیاد باشد احتمال دارد فرد به بیماری عروق کرونری مبتلا باشد.
سی تی آنژیوگرافی کرونری می تواند تصاویر دقیق تری از شریان های قلبی ایجادکند. در این روش در طول سی تی اسکن، یک رنگ کنتراست به صورت IV تزریق می شود.
درمان
معمولاً درمان بیماری عروق کرونری شامل تغییرات سبک زندگی و در صورت لزوم دارو درمانی و اقدامات پزشکی مخصوص است.
برای مطالعه انواع روش های درمان بیماری های عروق کرونری میتواند به سایت دکتر یونس قادی متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
نظرات کاربران