آنمی چیست ؟
آنمی یا کم خونی زمانی اتفاق می افتد که تعدادگلبول قرمز سالم خون شما به طور قابل ملاحظه ای کاهش یابد .
گلبول های قرمز خون اکسیژن را به تمام بافت های بدن منتقل می کند ، بنابراین پایین بودن تعداد آن ها بیانگر این است که میزان اکسیژن موجود در خون شما پایین تر از حد مجاز است.
بسیاری از علایم کم خونی در نتیجه کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها و اندام های حیاتی بدن بروز می کنند.
کم خوبی با توجه به میزان هموگلوبین اندازه گیری می شود ؛ هموگلوبین- پروتئین موجود در گلبول های قرمز – اکسیژن را از ریه ها به بافت های مختلف بدن می برد .
کم خونی بیش از 1.6 میلیون نفر در اقصی نقاط جهان را تحت تاثیر قرار داده است . زنان و مبتلایان به بیماری های مزمنی نظیر سرطان بیشتر در معرض ابتلا به کم خونی اند .
جه چیزی باعث کم خونی می شود ؟
آهن ، ویتامین B12 و فولات در بلوغ گلبول های قرمز خون نقش بسزایی دارند .
به طور معمول روزانه 0.8 تا 1 درصد از گلبول های قرمز خون جایگزین شده و متوسط طول عمر این سلول ها 100 تا 120 است .
هر فرآیندی که تعادل بین تولید و تخریب گلبول های قرمز را مختل سازد ، می تواند باعث ایجاد کم خونی شود.
به طور کلی علل آنمی به موارد کاهنده تولید گلبول قرمز و موارد افزاینده تخریب این سلول ها تقسیم می شود .
عواملی که باعث کاهش تولید گلبول های قرمز می شوند:
مواردی که به طور معمول باعث کاهش تولید گلبولهای قرمز ودر نتیجه کم خونی می شوند عبارتند از:
- تحریک ناکافی تولید گلبول های قرمز توسط هورمون اریتروپویتین که از کلیه ها ترشح می شود.
- عدم مصرف آهن ، ویتامین B12 یا فولات به مقدار کافی
- کم کاری تیروئید
عواملی که باعث افزایش تخریب گلبول های قرمز می شوند :
از سوی دیگر هراختلالی که براثر آن میزان تخریب گلبول های قرمز بیش از میزان تولید آن ها باشد ، سبب کم خونی می شود . این امر معمولا به دلیل خونریزی رخ می دهد ، که می توان برای مثال به موارد ذیل اشاره کرد :
- آندومتریوز
- حوادث و تصادفات
- ضایعات دستگاه گوارش
- قاعدگی
- زایمان
- خونریزی بیش از حد رحم
- جراحی
- سیروز کبدی که شامل زخم کبد است .
- فیبروز(فساد الیاف) در مغز استخوان
- همولیز ، تخریب گلبول های قرمز که در نتیجه مصرف برخی داروها یا ناسازگاری Rh رخ می دهد .
- اختلالات کبد و طحال
- اختلالات ژنتیکی مانند
- کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD)
- تالاسمی
- کم خونی سلول داسی
به طور کلی اگرچه کمبود آهن شایع ترین علت کم خونی بشمار می آید ، این مشکل تقریبا در نیمی از موارد کم خونی مشاهده شده و یکی از اختلالات مهم تغذیه در عرصه جهانی است .
کم خونی و نیازهای غذایی روزانه
نیاز روزانه به ویتامین ها و آهن با توجه به سن و جنس متفاوت است .
زنان به دلیل از دست دادن آهن در دوران قاعدگی و رشد جنین در بارداری و شیردهی بیش از مردان به آهن و فولات نیاز دارند.
آهن
طبق اعلام موسسه ملی بهداشت ، میزان مصرف روزانه آهن برای بزرگسالان 19 تا 50 ساله به شرح زیر است:
- مردان 8 میلی گرم
- زنان 18 میلی گرم
- در دوران بارداری 27 میلی گرم
- در شیردهی 9 میلی گرم
زنان و مردان بالای 50 سال روزانه فقط 8 میلی گرم آهن نیاز دارند . در صورت عدم دریافت آهن کافی از طریق رژِم غذایی بایستی از مکمل های خوراکی استفاده شود .
منابع غنی آهن در رژِیم غذایی عبارتند از :
- جگر مرغ و گاو
- گوشت بوقلمون
- گوشت قرمز ، مانند گوشت گاو
- غذای دریایی
- غلات غنی شده
- جو دوسر
- عدس
- لوبیا
- اسفناج
فولات
فولاد نوعی اسید فولیک است که به طور طبیعی در بدن تولید می شود
زنان و مردان بالای 12 سال روزانه به 400 میکروگرم فولات نیاز دارند.
میزان مصرف روزانه فولات در زنان باردار و شیرده به ترتیب 600 و 500 mcg/DFE است .
مواردی از غذاهای سرشار از فولات عبارتند از :
- جگر گاو
- عدس
- اسفناج
- لوبیای چشم بلبلی
- مارچوبه
- تخم مرغ
هم چنین می توانید با مصرف غلات و نان های غنی شده ،اسید فولیک را به رژیم غذایی خود اضافه کنید .
ویتامین B-12
مقدار توصیه شده برای بزرگسالان حدود 2.4 میکروگرم است . زنان باردار و نوجوانان روزانه 2.6 میکروگرم و زنان باردار 2.8 میکروگرم ویتامین B-12 نیاز دارند.
جگر گاو و صدف دو منبع عالی ویتامین B-12 هستند. منابع غنی دیگر به شرح ذیل است :
- ماهی
- گوشت
- مرغ
- تخم مرغ
- سایر محصولات لبنی
به علاوه کسانی که در رژیم غذایی خود مقدار کافی ویتامین B-12 دریافت نمی کنند می توانند برای تامین نیاز روزانه خود از مکمل های خوراکی کمک بگیرند.
آیا نیاز به مکمل دارید ؟
اگر می دانید کم خونی دارید یا به اندازه کافی از مواد مغذی فوق الذکر استفاده نمی کنید ، با خرید مکمل های زیر خود را تقویت نمایید :
- اهن
- فولات
- ویتامین B-12
علائم کم خونی چیست؟
مبتلایان به کم خونی رنگ پریده به نظر می رسند و اغلب از سرما شکایت می کنند .
از سایر علایم کم خونی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- سرگیجه و گیجی به ویژه هنگام فعالیت با برخاستن
- هوس های غیرعادی مانند تمایل به خوردن یخ ، خاک رس یا خاک
- خستگی یا مشکل در تمرکز
- یبوست
برخی انواع کم خونی باعث التهاب زبان می شوند درنتیجه زبان اغلب صاف ، براق ، قرمز و دردناک است .
اگر آنمی شدید باشد ممکن است بیمار بیهوش شود . سایر علایم عبارتند از :
- ناخن های شکننده
- تنگی نفس
- درد سینه
ممکن است میزان اکسیژن خون به حدی کم باشد که فرد مبتلا به کم خونی شدید دچار حمله قلبی شود.
چنانچه پس از معاینه فیزیکی علایم آنمی را داشته باشید ، نتایج معاینه شامل موارد زیر خواهد بود :
- فشار خون بالا یا پایین
- پوست رنگ پریده
- زردی
- افزایش ضربان قلب
- سوفل قلبی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- بزرگ شدن کبد یا طحال
- التهاب آتروفیک زبان
افرادی که علایم یا نشانه های کم خونی را دارند بویژه در صورت وقوع بیهوشی یا درد سینه حتما باید به پزشک مراجعه کنند.
آنمی چگونه تشخیص داده می شود ؟
تشخیص کم خونی براساس سابقه خانوادگی و تاریخچه پزشکی همراه با معاینات فیزیکی صورت می گیرد.
سابقه خانوادگی انواع خاصی از آنمی نظیر کم خونی داسی شکل می تواند در روند تشخیص موثر باشد . سابقه قرارگیری در معرض مواد سمی در منزل یا محیط کار از جمله علل محیطی این بیماری بشمار می آید .
معمولا تست های آزمایشگاهی در تشخیص علت کم خونی به پزشک کمک می کنند .
تست های تشخیص کم خونی شامل موارد زیر است:
- شمارش کامل سلولهای خونی خون (CBC). آزمایش CBC تعداد و اندازه گلبول های قرمز خون را نشان می دهد . به علاوه مشخص می شود آیا میزان سایر سلول های خونی مانند گلبول های سفید و پلاکت ها طبیعی است یا خیر.
- سطح آهن سرم . این آزمایش خون بیانگر این است که آیا کمبود آهن عامل کم خونی است یا خیر .
- آزمایش فریتین . این آزمایش خون ، ذخایر آهن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
- تست ویتامین B-12. این آزمایش بیانگر میزان ویتامین B-12 است و به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد آیا سطح ویتامین B-12 خیلی پایین است یا خیر.
- تست اسیدفولیک . این آزمایش نشان دهنده میزان فولات سرم است .
- آزمایش وجود خون مخفی در مدفوع . در این آزمایش یک ماده شیمیایی به نمونه مدفوع اعمال می شود تا مشخص شود آیا در مدفوع خون وجود دارد یا خیر . اگر جواب آزمایش مثبت باشد یعنی در جایی از دستگاه گوارش ، از دهان تا مقعد خونریزی اتفاق افتاده است . مشکلاتی مانند زخم معده ، کولیت اولسراتیو و سرطان روده بزرگ می تواند باعث ایجاد خون در مدفوع شود.
- آزمایشات دیگر
ممکن است براساس نتایج این آزمایشات ، پزشک آزمایشات دیگری را نیز تجویز کند :
- GI فوقانی
- تنقیه باریوم
- پرتونگاری قفسه سینه با اشعه x
- سی تی اسکن شکم
نحوه درمان کم خونی
درمان کم خونی به علت بیماری بستگی دارد .
کم خونی ناشی از فقر آهن ، ویتامین B-12 و فولات با مکمل های غذایی درمان می شود.
در بعضی موارد ، به دلیل عدم جذب مناسب در دستگاه گوارش تزریق B-12 ضروری است .
پزشک و متخصص تغذیه شما می توانند رژیمی را تجویز کنند که حاوی مقادیر مناسب ویتامین ها ، مواد معدنی و سایر مواد مغذی باشد. رژیم غذایی مناسب از ابتلای مجدد به این بیماری پیشگیری خواهد کرد .
در برخی موارد اگر کم خونی شدید باشد ، پزشک از تزریق اریتروپوتین جهت افزایش تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان کمک می گیرد .
در صورت وقوع خونریزی یا کاهش سطح هموگلوبین شاید لازم باشد انتقال خون انجام شود .
چشم انداز بهبود کم خونی چیست؟
چشم انداز درازمدت کم خونی به علت و پاسخ به درمان بستگی دارد .
کم خونی به سادگی قابل درمان است اما درصورت عدم درمان می تواند بسیار خطرناک باشد .
به برچسب های مواد غذایی توجه کنید و با خرید مولتی ویتامین مطمئن شوید که روزانه مقدار کافی آهن دریافت می کنید .
در صورت بروز علایم کم خونی به ویژه اگر سابقه خانوادگی دارید با پزشک خود مشورت کنید. احتمالا پزشک به منظور افزایش میزان مصرف آهن رژیم غذایی سرشار از آهن یا مصرف مکمل را توصیه می کند.
کمبود آهن می تواند نشانه مشکلات پزشکی جدی تری باشد ، بنابراین بایستی به بدن خود توجه کنید .
در اکثر موارد تغییر رژیم غذایی ودریافت مکمل مشکل کم خونی شما را برطرف می سازد .
نظرات کاربران