تاکیکاردی یک اصطلاح پزشکی است که برای ضربان قلب بیش از 100 بار در دقیقه بکار می رود. انواع مختلف اختلالات ریتم قلب(آریتمی) می تواند باعث تاکیکاردی شود.
گاهی اوقات طبیعی است که ضربان قلبتان تند شود مثلاً ضربان قلب شما در هنگام انجام فعالیت ورزشی یا به عنوان واکنشی به استرس، تروما یا بیماری بالا می رود. اما در تاکیکاردی به دلیل شرایطی که ربطی به استرس فیزیولوژیکی نرمال ندارد، ضربان قلب افزایش می یابد. در بعضی موارد تاکیکاردی هیچ علائم یا عوارضی ندارد اما در صورتی که درمان نشود می تواند با ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی قلب باعث بیماری های جدی شود که در ادامه به چند مورد اشاره می کنیم:
- نارسایی قلبی
- سکته
- ایست قلبی یا مرگ ناگهانی
درمان از جمله دارودرمانی، اقدامات پزشکی یا جراحی می تواند در کنترل ضربان قلب سریع یا مدیریت دیگر بیماریهای موثر در تاکیکاردی تاثیرگذار باشد.
انواع تاکیکاردی
تاکیکاردی انواع مختلفی دارد که آن ها را بر اساس قسمتی از قلب که مسئول ضربان قلب سریع است و علت ضربان غیرطبیعی قلب گروه بندی می کنند. شایع ترین تاکیکاردی ها عبارتند از :
- فیبریلاسیون دهلیزی: فیبریلاسیون دهلیزی ضربان قلب سریعی است که در اثر ایمپالس های الکتریکی نامنظم و آشفته در دهلیزها یا همان حفره های فوقانی قلب ایجاد می شود. این سیگنال ها انقباضات سریع، ناهماهنگ و ضعیف دهلیزها را در پی دارند.
- فیبریلاسیون دهلیزی شاید موقتی باشد اما بعضی از دوره های آن بدون درمان تمام نمی شوند. فیبریلاسیون دهلیزی شایع ترین نوع تاکیکاردی است.
- فلاتر دهلیزی: در فلاتر دهلیزی، دهلیزهای قلب خیلی سریع اما با ریتم منظم می تپند. ریتم سریع باعث انقباض ضعیف دهلیزها می شود. فلاتر دهلیزی ناشی از مدارهای نامنظم در دهلیزهاست.
گاهی اپیزودهای فلاتر دهلیزی خودشان طرف می شوند و گاهی هم نیاز به درمان دارند. مبتلایان به فلاتر دهلیزی اغلب فیبریلاسیون دهلیزی هم دارند.
- تاکیکاردی فوق بطنی(SVT): تاکیکاردی فوق بطنی یک ضربان سریع غیرطبیعی است که جایی بالاتر از بطن ها شروع می شود. علت این تاکیکاردی مدار غیرطبیعی در قلب است که معمولاً مادرزادی است و حلقه ای از سیگنال های همپوشانی ایجاد می کند.
- تاکیکاردی بطنی: تاکیکاردی بطنی ضربان قلب سریعی است که با سیگنال های الکتریکی غیرعادی در بطن ها شروع می شود. ضربان قلب سریع اجازه نمی دهد بطن ها پر شده و انقباض موثری داشته باشند تا خون کافی را به بدن پمپاژ کنند.
دوره های تاکیکاردی بطنی می تواند کوتاه باشد و فقط چند ثانیه طول بکشد بدون اینکه آسیبی ایجاد کند. اما دوره های طولانی تر از چند ثانیه کشنده بوده و یک فوریت پزشکی محسوب می شوند.
- فیبریلاسیون بطنی: وقتی ایمپالس های الکتریکی سریع و آشفته باعث می شود بطن ها به جای پمپاژ خون بلرزند، فیبریلاسیون بطنی اتفاق می افتد. این حالت می تواند کشنده باشد چون اگر قلب ظرف چند دقیقه با شوک الکتریکی (دفیبریلاسیون) به ریتم طبیعی اش برنگردد، فرد می میرد.
ممکن است فیبریلاسیون بطنی حین یا بعد از حمله قلبی اتفاق بیفتد. بیشتر کسانی که فیبریلاسیون بطنی دارند، یک بیماری قلبی زمینه ای هم دارند یا ضربه شدیدی مثل برخورد صاعقه را تجربه کرده اند.
علائم
وقتی قلب شما خیلی تند می تپد، شاید نتواند خون کافی به کل بدن پمپاژ کند ، در نتیجه اندام ها و بافت ها بی اکسیژن می مانند و علائم و نشانه های مربوط به تاکیکاردی ظاهر می شود:
- تنگی نفس
- سبکی سر
- ضربان نبض سریع
- تپش قلب – ضربان قلب نامنظم، تند و ناراحت کننده یا احساس پرش در سینه
- درد قفسه سینه
- غش
بعضی از مبتلایان به تاکیکاردی هیچ علائمی ندارند و بیماری فقط بعد از معاینه فیزیکی یا تست مانیتورینگ قلب که به آن الکتروکاردیوگرام می گویند، مشخص می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
ضربات قلب سریع و علائم تاکیکاردی به دلایل زیادی اتفاق می افتد. تشخیص سریع و دقیق و انجام مراقبت های لازم خیلی مهم است. در صورت مشاهده علائم تاکیکاردی به پزشک مراجعه کنید.
اگر غش کردید ، مشکل تنفسی دارید یا درد قفسه سینه تان بیشتر از چند دقیقه طول می کشد حتما با اورژانس تماس بگیرید. برای هر کسی که این علائم را تجربه می کند به دنبال مراقبت های اورژانسی باشید.
علل
تاکیکاردی به خاطر اختلال در ایمپالس های الکتریکی طبیعی که سرعت عمل پمپاژ قلب را کنترل می کنند، ایجاد می شود. خیلی چیزها می توانند باعث تاکیکاردی شده یا آن را شدیدتر کنند که در ادامه به چند مورد اشاره می کنیم:
- کم خونی
- مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار
- زیاده روی در مصرف الکل
- ورزش
- تب
- فشار خون بالا یا پایین
- عدم تعادل الکترولیت ها ، مواد معدنی لازم برای هدایت ایمپالس های الکتریکی
- عوارض دارویی
- سیگار
- پرکاری تیروئید
- استرس ناگهانی مثل ترس
- استفاده از داروهای محرک مثل کوکائین یا آمفتامین
در بعضی موارد علت دقیق تاکیکاردی نامشخص است.
سیستم الکتریکی قلب
برای درک علل ضربان قلب یا آریتمی هایی مثل تاکیکاردی ، ابتدا باید با نحوه عملکرد قلب آشنا شویم.
قلب از چهار حفره تشکیل شده : دو حفره بالایی دهلیز و دو حفره پایینی بطن نام دارند. معمولاً ضربان قلب شما توسط یک ضربان ساز طبیعی به نام گره سینوسی که در دهلیز راست قرار دارد، کنترل می شود. گره سینوسی ایمپالس های الکتریکی تولید می کند که به طور معمول شروع کننده ضربان قلب است.
ایمپالس های الکتریکی تولید شده در گره SA در سرتاسر دهلیز جریان می یابد و با ایجاد انقباض در عضلات دهلیزی خون را به بطن ها پمپ می کنند.
سپس این ایمپالس ها به دسته ای از سلول ها به نام گروه AV یا گره دهلیزی بطنی می رسند که معمولاً تنها راه انتقال سیگنال از دهلیزها به بطن هاست. گره AV قبل از ارسال سیگنال الکتریکی به بطن ها آن را کند می کند. این تاخیر جزئی به بطن ها اجازه می دهد تا با خون پر شوند. وقتی ایمپالس الکتریکی به عضلات بطن می رسد، آن ها منقبض می شوند و خون را به ریه ها یا کل بدن پمپاژ می کنند.
هرچیزی که این سیستم پیچیده را مختل کند، می تواند باعث تاکیکاردی(ضربان قلب سریع) یا برادیکاردی( ضربان قلب آهسته) شود.
ریسک فاکتورها
افزایش سن و سابقه خانوادگی تاکیکاردی یا دیگر آریتمی های قلبی، احتمال ابتلا به تاکیکاردی را افزایش می دهد.
هر بیماری که به قلب فشار بیاورد و به بافت آن آسیب برساند، احتمال ابتلا به تاکیکاردی را افزایش می دهد. در ادامه به چند مورد اشاره می کنیم:
- کم خونی
- دیابت
- بیماری قلبی
- زیاده روی در مصرف الکل
- زیاده روی در مصرف کافئین
- فشار خون بالا
- کم کاری یا پرکاری تیروئید
- استرس یا اضطراب روانی
- آپنه حین خواب
- سیگار
- مصرف داروهای محرک
تغییر سبک زندگی یا درمان بیماری های مرتبط ریسک ابتلا به تاکیکاردی را کاهش می دهد.
عوارض
عوارض تاکیکاردی به نوع آن، سرعت قلب ، مدت زمان طولانی شدن ضربان قلب سریع و سابقه بیماری قلبی بستگی دارد.
عوارض احتمالی عبارتند از:
- لخته خون که می تواند باعث سکته یا حمله قلبی شود.
- ناتوانی قلب در پمپاژ خون کافی(نارسایی قلبی)
- غش یا بیهوشی مکرر
- مرگ ناگهانی که معمولاً فقط به تاکیکاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی مربوط می شود.
پیشگیری
موثرترین روش پیشگیری از تاکیکاردی حفظ سلامت قلب و کاهش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی است. اگر در حال حاضر بیماری قلبی دارید، آن را تحت نظر بگیرید و برای پیشگیری از تاکیکاردی اقدامات درمانی لازم را انجام دهید.
پیشگیری از بیماری قلبی
ریسک فاکتورهایی که می تواند به بیماری قلبی منجر شود را درمان یا حذف کنید. اقدامات زیر را در نظر داشته باشید:
- ورزش کنید و غذای سالم بخورید. با ورزش منظم و مصرف غذاهای سالم، رژیم غذایی کم چربی و سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل ، سبک زندگی سالمی داشته باشید.
- وزنتان را کنترل کنید. اضافه وزن احتمال ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
- فشار خون و کلسترول خون را کنترل کنید. با تغییر سبک زندگی و مصرف دارو طبق دستور پزشک، فشار خون یا کلسترول بالا را تحت کنترل داشته باشید.
- سیگار نکشید. اگر سیگاری هستید و نمی توانید آن را ترک کنید، در مورد استراتژی ها و برنامه های ترک سیگار با پزشک مشورت کنید.
- در حد اعتدال بنوشید. اگر الکل مصرف می کنید، میانه رو باشید. میزان مصرف نرمال برای زنان بزرگسال سالم یک بار در روز و مردان دو بار در روز است. در بعضی بیماری توصیه می شود که الکل را کاملاً ترک کنید. در مورد وضعیت خودتان با پزشک مشورت کنید.
- از داروهای تفننی استفاده نکنید. موادی مثل کوکائین را مصرف نکنید. اگر می خواهید مصرف مواد مخدر را کنار بگذارید و نیاز به کمک دارید، با پزشک در مورد برنامه مناسب خودتان صحبت کنید.
- داروهای بدون نسخه را با احتیاط مصرف کنید: بعضی از داروهای سرماخوردگی و سرفه حاوی مواد محرکی هشتند که ضربان قلب را بالا می برند. از پزشک در مورد پرهیز دارویی بپرسید.
- مصرف کافئین را محدود کنید: اگر نوشیدنی های کافئین دار می خورید، میانه رو باشید و بیش از یکی دو فنجان در روز مصرف نکنید.
- استرستان را کنترل کنید. از استرس های غیرضروری بپرهیزید و برای مدیریت سالم استرس ، تکنیک های مقابله ای را بیاموزید.
- معاینات برنامه ریزی شده را فراموش نکنید. معاینات فیزیکی منظم داشته باشد و هر علائم یا نشانه ای را به پزشک گزارش دهید.
نظارت و درمان بیماری قلبی
اگر در حال حاضر بیماری قلبی دارید می توانید برای پیشگیری از تاکیکاردی یا سایر آریتمی ها مراحل زیر را انجام دهید:
- از یک برنامه پیروی کنید: مطمئن شوید که برنامه درمانی تان را به خوبی می شناسید و همه داروها را طبق دستور پزشک مصرف می کنید.
- فوراً تغییرات را گزارش دهید. اگر علائم تغییر کرد یا بدتر شد یا علائم جدیدی را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
تشخیص
برای تشخیص شرایط و تعیین نوع تاکیکاردی، پزشک علائم را ارزیابی می کند، معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد عادات سلامتی و سابقه پزشکی تان می پرسد.
شاید لازم باشد برای تشخیص تاکیکاردی چند آزمایش انجام دهید.
الکتروکاردیوگرام(ECG)
الکتروکاردیوگرام، ECG یا EKG، پرکاربردترین ابزار تشخیص تاکیکاردی است. این یک آزمایش بدون درد است که با استفاده از الکترودهای کوچک متصل به سینه و بازوها، فعالیت الکتریکی قلب شما را شناسایی و ثبت می کند.
ECG زمان و قدرت سیگنال های الکتریکی عبور از قلب را ثبت می کند. پزشک می تواند برای تعیین نوع تاکیکاردی و اینکه چطور مشکلات قلبی باعث ضربان قلب سریع می شود ، الگوهای سیگنال را بررسی کند.
شاید پزشک از شما بخواهد که در خانه از یک دستگاه ECG پرتابل استفاده کنید و اطلاعات لازم در مورد ریتم قلب را بدست آورید. ECG قابل حمل یا از راه دور شامل این موارد است:
- مانیتور هولتر: این دستگاه ECG پرتابل در جیب قرار می گیرد یا آن را روی کمربند یا بند شانه می گذارید تا 24 ساعته فعالیت قلب را ثبت کند و پزشک بتواند ریتم قلبی شما را در مدت زمان طولانی تری بررسی کند.
احتمالاً پزشک از شما می خواهد در همان 24 ساعت شرح فعالیت های خود را بنویسید. شما باید هر علائمی که تجربه کردید را با زمان وقوع آن ثبت کنید.
- مانیتور رویداد: این دستگاه ECG پرتابل برای مانیتور فعالیت قلب در مدت یک هفته یا چند ماه بکار می رود. شما آن را هر روز می پوشید اما این دستگاه فقط در زمان های خاصی به مدت چند دقیقه اطلاعات را ثبت می کند. در بسیاری از این دستگاه ها می توانید وقتی علائم افزایش ضربان قلب دارید، با فشردن یک دکمه آن را فعال کنید.
سایر مانیتورها به طور خودکار ریتم های غیرطبیعی قلب را احساس کرده و سپس شروع به ثبت می کنند. این مانیتورها به پزشک امکان می دهد تا در زمان بروز علائم، ریتم های قلبی را ببیند.
- سایر مانتیورهای پرتابل: بعضی از دستگاه های شخصی مثل ساعت های هوشمند یک مانیتورینگ الکتروکاردیوگرام دارند. از پزشک بپرسید آیا لازم است از این دستگاه ها استفاده کنید یا نه.
تست الکتروفیزیولوژیک
شاید پزشک برای تایید تشخیص یا تعیین محل دقیق مشکل در مدار قلب، آزمایش الکتروفیزیولوژیک را توصیه کند.
در این آزمایش پزشک لوله های نازک انعطاف پذیری به نام کاتتر را که سر آن الکترودهایی قرار دارد، از کشاله ران، بازو یا گردن وارد کرده و از طریق عروق خونی به نقاط مختلف قلب هدایت می کند. وقتی الکترودها در محل قرار گرفتند، می توانند به دقت گسترش ایمپالس های الکتریکی را در هر ضربان ترسیم کنند و ناهنجاری های موجود در مدار را شناسایی کنند.
تصویربرداری از قلب
هدف عکسبرداری از قلب این است که ببینیم آیا ناهنجاری های ساختاری بر جریان خون موثرند و باعث تاکیکاردی می شوند یا نه.
آزمایشات عکسبرداری از قلب که برای تشخیص تاکیکاردی به کار می روند عبارتند از:
- اکوکاردیوگرافی: اکوکاردیوگرام با استفاده از امواج صوتی تصویر متحرکی از قلب ایجاد می کند. می توان با این روش قسمت هایی که جریان خون ضعیفی دارند، دریچه های غیرطبیعی قلب و ماهیچه های قلبی که به خوبی کار نمی کنند را شناسایی کرد.
- MRI یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی: MRI قلبی تصاویر ثابت یا متحرکی از نحوه جریان خون در قلب ارائه کرده و ناهنجاری ها را تشخیص می دهد.
- CT اسکن یا توموگرافی کامیپوتری: سی تی اسکن چندین تصویر اشعه ایکس را با هم ترکیب می کند تا نمای مقطعی دقیق تری از قلب ارائه دهد.
- آنژیوگرافی عروق کرونری: برای بررسی جریان خون قلب و عروق خونی، پزشک از آنژیوگرافی برای مشاهده انسداد یا ناهنجاری بالقوه کمک می گیرد. در این روش از ماده حاجب و اشعه ایکس مخصوص استفاده می کنند تا داخل عروق کرونری را ببینند.
- اشعه ایکس قفسه سینه: از این آزمایش برای عکسبرداری از قلب و ریه ها و تشخیص بزرگ شدن قلب استفاده می کنند.
تست استرس
شاید پزشک برایتان تست استرس تجویز کند تا عملکرد قلب شما را در زمان انجام فعالیت بدنی شدید یا مصرف دارو ببیند. در تست استرس ورزشی، الکترودهایی روی سینه قرار می گیرد تا عملکرد قلب را حین ورزش نشان دهد؛ معمولاً باید روی تردمیل راه بروید. شاید آزمایشات قلبی دیگری هم با تست استرس انجام شود.
تست میز شیب
این آزمایش به متخصص قلب کمک می کند تا بفهمد تاکیکاردی چه نقشی در غش کردن شما دارد. شما تحت مانیتورینگ دقیق دارویی دریافت می کنید که باعث بروز تاکیکاردی می شد. روی یک میز مخصوص دراز می کشید و سپس این میز کج می شوید به طوری که انگار ایستاده اید. دکتر عملکرد قلب و واکنش سیستم عصبی به این تغییر پوزیشن را یادداشت می کند.
دیگر آزمایشات
شاید پزشک برای تشخیص یک بیماری زمینه ای موثر در تاکیکاردی و قضاوت در مورد وضعیت قلب شما، آزمایشات دیگری هم تجویز کند.
درمان
هدف درمان تاکیکاردی عبارتست از:
- کاهش تپش قلب
- پیشگیری از دوره های بعدی تاکیکاری
- کاهش عوارض
- درمان بیماری های زمینه ای موثر در تاکیکاردی
برای اطلاعات بیشتر در مورد درمان تاکی کاردی میتوانید به سایت دکتر یونس قادری متخصص قلب و عروق مراجعه کنید
نظرات کاربران