سنگ کلیه ( علت , انواع ,علائم , درمان , پیشگیری)

سنگ های سیستم ادراری

فرآیند تشکیل سنگ در کلیه ، مثانه و یا مجاری ادراری .

سنگ های کلیه علت شایع خون در ادرار و در ناحیه شکم یا کشاله ران هستند.

  از هر 20 نفر یک نفر در طول زندگی خود به این بیماری دچار می شود.

پیشرفت سنگ ها با کاهش حجم ادرار یا افزایش دفع اجزای سنگ ساز مانند کلسیم ، اگزالات ، اورات ، زانیتن و فسفات ارتباط دارد.

سنگ ها در قسمت جمع کننده ادراری (لگنچه)کلیه تشکیل شده و اندازه آن ها از سنگ های کوچک تا سنگ هایی با ابعاد خود لگنچه کلیوی متغیر است .

معمولا درد سنگ کلیه به طور ناگهانی شروع می شود ، بسیار شدید و متناوب است ، با تغییر پوزیشن بدن تسکین نمی یابد ، از پشت تیر می کشد و تا پایین پهلوها و  درون کشاله ران ادامه دارد . تهوع و استفراغ شایع است .

عوامل مستعدکننده سنگ کلیه عبارتند از : کاهش مصرف مایعات ، افزایش فعالیت فیزیکی همراه با دهیدراتاسیون ،سابقه نقرس و  داروهایی که باعث ایجاد هیپراوریسمی (افزایش اسیداوریک) می شوند .

انواع سنگ کلیه

دانستن نوع سنگ کلیه به تشخیص علت کمک نموده و ممکن است سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ بیشتر ارائه کند . در صورت امکان ، سعی کنید پس از دفع سنگ را نگه دارید تا آن را برای آنالیز بیشتر به دکتر تحویل دهید .

انواع سنگ کلیه عبارتند از :

سنگ های کلسیمی

اکثر سنگ های کلیوی کلسیمی و معمولا به شکل اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده ای است که روزانه توسط کبد شما ساخته شده و یا از رژیم غذایی شما جذب می شود. برخی از میوه ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات دارای مقادیر زیادی اگزالات اند.

فاکتورهای رژیم غذایی ، دوز بالای ویتامین D ، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهند.

احتمالا سنگ های کلسیمی نیزبه شکل کلسیم فسفات ایجاد می شوند. این نوع سنگ ها در شرایط متابولیکی مانند اسیدوز توبولار کلیه شایع ترند. به علاوه می توانند نتیجه مصرف بعضی داروهای خاص برای درمان میگرن یا تشنج باشند مانند داروی توپیرامات .

سنگ های استروویت

این سنگ ها در پاسخ به عفونت ادراری تشکیل می شوند ، رشد سریعی داشته و کاملا بزرگ می شوند . گاهی اوقات با علایم محدود یا کمی هشداردهنده اند.

سنگ های اسیداوریک . سنگ های اسیداوریک در افرادی که به خاطر اسهال مزمن یا سوء جذب مایعات زیادی از دست می دهند ، کسانی رژیم های غذایی با پروتئین بالا دارند و مبتلایان به دیابت یا سندرم متابولیک شایع ترند. عوامل ژنتیکی خاص نیز می تواند ریسک ابتلا به سنگ های اسیداوریک را افزایش دهد.  

سنگ های سیستین . این سنگ ها در مبتلایان به اختلال ارثی موسوم به سیستینوری ایجاد شده و سبب می شود کلیه ها به دفع بیش از حد نوع خاصی آمینواسید بپردازند.

چه عواملی باعث ایجاد سنگ کلیه می شود؟

این تصویر مسیری را نشان می دهد که یک سنگ کلیه در طول دستگاه ادراری طی می کند.

کلیه های سطح مایعات ، مواد معدنی ، نمک ها وسایر مواد موجود در بدن را تنظیم می کنند .

زمانی که تعادل این ترکیبات تغییر کند ، احتمالا سنگ کلیه تشکیل می شود . چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد که هریک از مواد مختلفی ساخته شده اند.

اوریک اسید و سیستین دو ترکیب موثر در تشکیل سنگ کلیه بشمار می روند.

عوامل شناخته شده برای افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه عبارتند از : دهیدراتاسیون یا کم آبی بدن ، سابقه خانوادگی ، ژنتیک و برخی شرایط پزشکی خاص .

اگر یک یا چند عضو خانواده سابقه سنگ کلیه داشته باشند ، احتمال ابتلا افزایش می یابد.

چه کسانی مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستند ؟

در  30 سال اخیر تعداد مبتلایان به سنگ کلیه در آمریکا افزایش یافته است .

تعداد مبتلایان به این بیماری درحال افزایش است. دلایل این روند ناشناخته اند.

شیوع سنگ کلیه در اواخر دهه 1970 حدود 3.8% بود . در اواخر دهه 1980 و 1990 به 5.2% افزایش یافت . نژاد قفقازی و مردان بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

مردان در دهه 40 تا 70 زندگی در معرض ابتلا قرار دارند و میزان ابتلا با افزایش سن افزایش می یابد .

زنان به احتمال زیاد در دهه 50 زندگی خود به  این  بیماری دچار می شوند. افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند ، ممکن است مجددا مبتلا شوند.

علائم سنگ کلیه چیست؟

درد شدید ، گرفتگی و درد در ناحیه کمر و یا پهلوها ، کشاله ران و شکم و هم چنین وجود خون در ادرار از علایم سنگ کلیه است .

بسیاری از سنگ های کلیه تا زمانی که از کلیه به سمت حالب و مثانه حرکت نکنند درد ندارند. برحسب اندازه سنگ ، حرکت سنگ در مجاری ادراری می تواند درد شدید و ناگهانی را ایجاد کند.

اکثر مبتلایان به سنگ کلیه درد را بسیار تحریک کننده توصیف می کنند .

درد و گرفتگی کمر ، شکم و پهلوها  شایع است . به علاوه کسانی که سنگ کلیه دارند ممکن است در ادرار خود خون ببینند .

در صورت وجود عفونت تب و لرز وجود دارد.  در صورت بروز این علایم فورا به پزشک مراجعه کنید .

سنگ کلیه چگونه تشخیص داده می شود ؟

سی تی اسکن هلیکال بدون ماده حاجب رایج ترین آزمایش برای تشخیص سنگ یا انسداد مجاری ادراری است .

سنگ های کلیوی با رد سایر علل احتمالی درد شکمی و علایم همراه تشخیص داده می شوند .

آزمایشات تصویربرداری شامل اشعه ایکس موسوم به نمای KUB (کلیه ، حالب ، مثانه) یا سی تی اسکن هلیکال معمولا برای تایید تشخیص سنگ های کلیوی بکار می روند.

اگرچه میزان تشعشعات مربوط به این آزمایشات محدود است ، زنان باردار و دیگران باید حتی از این میزان کم پرتوتابی نیز اجتناب نمایند .

در این موارد می توان از التراسوند یا سونوگرافی برای تشخیص سنگ کلیه استفاده کرد .

درمان سنگ کلیه چیست ؟

برحسب اندازه ، بیشتر سنگ ها در نهایت طی 48 ساعت خودبه خود از مجرای ادراری دفع می شوند.

اکثر مبتلایان به سنگ کلیه می توانند با نوشیدن مایعات در ظرف 48 ساعت این سنگ ها را دفع کنند .

داروهای مسکن درد  و ناراحتی را کاهش می دهند . هرچه سنگ کوچک تر باشد ، به احتمال زیاد بدون نیاز به مداخل درمانی دفع می شود .

دیگر فاکتورهای موثر بر توانایی دفع سنگ عبارتند از بارداری ، اندازه پروستات و سایز بیمار .

سنگ های 9 میلی متری و بزرگ تر معمولا نیاز به مداخل درمانی دارند . احتمال دفع سنگ های 5 میلی متری 20% است حال آنکه سنگ هایی با اندازه 4 میلی متر به احتال 80% بدون نیاز به مداخله پزشکی دفع می شوند.  

چه ریسک فاکتورهایی قابل کنترل هستند ؟

انتخاب رژیم غذایی بر پیشرفت سنگ کلیه موثر است .در برخی موارد سنگ های کلیوی رژیم عامل بسزایی محسوب می شود .

یک متخصص تغذیه می تواند غذاهایی را برای کاهش ریسک سنگ های کلیوی توصیه نماید .

مصرف بیش از حد ویتامین D ، ویتامین C ، نمک ، پروتئین و غذاهای حاوی مقادیر زیادی اگزالات (سبزیجات سبزتیره) خطر تشکیل سنگ را افزایش می دهد. استفاده از یک رژیم غذایی کم پروتئین ، کم سدیم با مقدار کافی کلسیم از خطر ابتلا می کاهد .

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود ؟

اگر علایم یا نشانه های نگران کننده ای دارید به پزشک مراجعه کنید.

در صورت مشاهده موارد ذیل فورا با پزشک تماس بگیرید :

• درد شدید ی که آرام نمی شود و  با تغییر پوزیشن بدن تسکین نمی یابد .
• درد همراه با تهوع و استفراغ
• دردهمراه با تب و لرز
• وجود خون در ادرار
• مشکل در عبور ادرار

درمان سنگ کلیه چیست ؟

درمان سنگ  کلیه به اندازه سنگ و مواد تشکیل دهنده بستگی دارد به علاوه باید توجه کرد که آیا باعث ایجاد درد  یا انسداد مجاری ادراری می شود یا خیر.

برای پاسخ به این سوالات و تشخیص درمان مناسب ، ممکن است پزشک برای شما آزمایش ادرار ، آزمایش خون ، سی تی اسکن یا پرتونگاری تجویز کند.

گاهی اوقات در سی تی اسکن از ماده حاجب استفاده می شود . در صورت حساسیت به این مواد حتما با پزشک خود مشورت کنید .

اگر نتایج آزمایشات نشان داد که سنگ کلیه شما کوچک است ، ممکن است دکتر علاوه بر مسکن توصیه کند مقدار زیادی مایعات بنوشید تا به سنگ در مجاری ادراری فشار وارد شود . چنانچه سنگ بزرگ بوده یا سبب انسداد مجازی شده باشد ، احتمالا به مداخلات درمانی بیشتری نیاز است .

یکی از گزینه های درمانی سنگ شکنی برون اندامی است .

در این روش از امواج شوک برای تجزیه سنگ های کلیوی به قطعات کوچک تر استفاده می شود .

پس از درمان ، قطعات کوچک سنگ از طریق ادرار از مجرای ادراری دفع می شوند. معمولا این روش 45 دقیقه تا یک ساعت زمان می برد و ممکن است فرد تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد ؛ این بدان معناست که شما درخوابید و هیچ دردی احساس نمی کنید .

درمان بعدی اورتروسکوپی است  که تحت بیهوشی عمومی انجام می شود .

پزشک با استفاه از یک ابزار بلند لوله مانند سنگ را پیدا کرده و آن را برمی دارد یا به قطعات کوچکتر تجزیه می کند. اگر سنگ کوچک باشد ، شاید پزشک بتواند آن را بردارد ، در غیر این صورت باید شکسته شود .

در این حالت می توان با کاربرد لیزر سنگ ها را به اجزای کوچکی که به راحتی از مجاری ادراری دفع می شوند ، تجزیه کرد .

در موارد نادر ، با یک پروسجر جراحی موسوم به نفرولیتوتومی سنگ کلیه از بین می رود. در طی جراحی ، لوله ای مستقیما به درون کلیه وارد شده و سنگ را برمی دارد . پس از عمل باید دو تا سه روز در بیمارستان بستری باشید.

دفع سنگ کلیه چقدر طول می کشد ؟

به احتمال 80% سنگ های کوچکتر از 4 میلی متر به خودی خود دفع می شوند. به طور میانگین دفع سنگ کلیوی 31 روز زمان می برد . احتمالا سنگ های 6-4 میلی متری به مداخله درمانی نیاز دارند اما 60% موارد به طور طبیعی دفع می شوند. این کار حدود 45 روز طول می کشد .

سوالات متداول سنگ کلیه