اختلال دوقطبی که در گذشته آن را مانیا- افسردگی یا افسردگی مانیک می نامیدند نوعی اختلال روانی است که تغییرات غیرمعمولی در خلق و خو، انرژی، سطح فعالیت، تمرکز و توانایی انجام امور روزمره ایجاد می کند..
این تغییرات خلقی از دوره هایی با رفتار بسیار پرتحرک، تحریک پذیری و یا انرژِی شدید( اپیزوده های مانیا) تا دوره هایی با غم، بی تفاوتی یا ناامیدی بیش از حد(اپیزودهای افسردگی) متغیر است.
دوره های مانیای نه چندان شدید با عنوان دوره های هیپومانیک شناخته می شوند.
انواع اختلال دو قطبی
به طور کلی 3 نوع اختلال دو قطبی داریم که همه آن ها شامل تغییرات واضح خلق و خو، انرژی و سطح فعالیت هستند
اختلال دو قطبی I
این حالت با دوره های شیدایی که حداقل 7 روز طول می کشد یا با علائم شدید مانیا همراه است و در آن شدت علائم به اندازه ای است که فرد به مراقبت اورژانسی در بیمارستان نیاز دارد.
معمولا دوره های افسردگی نیز رخ می دهد که به طور معمول دوهفته طول می کشد.
گاهی نیز دوره های افسردگی با خصوصیات ترکیبی ( بروز همزمان علائم افسردگی و مانیا) اتفاق می افتد.
اختلال دو قطبی II
این حالت با الگویی از دوره های افسردگی و مانیا تعریف می شود اما قسمت مانیا شبیه حالتی که در اختلال دو قطبی نوع I رخ می دهد نیست.
اختلال سیکلوتایمیک (سیکلوتایمیا)
در این حالت دوره هایی از علائم هایپومانیک و نیز دوره هایی از علائم افسردگی را داریم که حدود 2 سال زمان می برد( در کودکان و نوجوانان 1 سال است).
با این وجود علائم در حدی نیستند که دوره مانیا یا افسردگی تشخیص داده شود.
گاهی ممکن است فرد برخی از علائم اختلال دو قطبی را تجربه کند که در هیچ کدام از دسته های بالا دیده نمی شود؛
این حالت تحت عنوان «سایر اختلال دو قطبی مشخص شده یا مشخص نشده و اختلالات مرتبط» شناخته می شود.
معمولا اختلال دو قطبی در اواخر بلوغ یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می شود.
گاهی اوقات علائم اختلال دو قطبی در کودکان نیز دیده می شود.
به علاوه بروز اختلال دو قطبی در بارداری و زایمان امکانپذیر است.
اگرچه شاید در طول زمان علائم متفاوتی بروز کند، معمولا اختلال دو قطبی به درمان مادام العمر نیاز دارد.
پیروی از برنامه درمانی تجویز شده در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد موثر است.
علائم و نشانه ها
مبتلایان به اختلال دو قطبی دوره هایی از احساسات شدید غیرعادی، تغییر الگوی خواب و سطح فعالیت و رفتارهای غیرمعمول را تجربه می کنند که اغلب از اثرات نامطلوب و مضر آن بی خبر هستند.
این دوره های مشخص را « دوره های خلقی» می نامند.
دوره های خلقی با خلق و خو و فتارهایی عادی افراد متفاوتند.
در طی یک دوره، علائم هر روز یا چند روز یک بار بروز می کند.
گاهی نیز دوره ها طولانی ترند و چند روز یا چند هفته طول می کشند.
| علائم دوره مانیک | علائم دوره افسردگی |
| احساسات شدید، تحریک پذیری، برانگیختگی، زودرنجی | احساسات شدید پوچی، اضطراب و ناامیدی |
| احساس هیجان و بیقراری | احساس کرختی یا بیقراری |
| کاهش نیاز به خواب | مشکل خواب، خیلی زود بیدار می شوند یا خیلی زیاد می خوابند. |
| بی اشتهایی | افزایش اشتها و اضافه وزن |
| صحبت کردن بسیار سریع در مورد موضوعات مختلف | صحبت کردن بسیار آهسته، احساس می کنند چیزی برای گفتن ندارند، خیلی فراموشکارند. |
| حس هجوم افکار | مشکل تمرکز و تصمیم گیری |
| این افراد احساس می کنند در آن واحد می توانند کارهای زیادی را انجام دهند. | احساس ناتوانی در انجام ساده ترین کارها |
| کارهای خطرناکی را انجام می دهند که زیاد قضاوت نمی شوند مانند خوردن و آشامیدن افراطی، ولخرجی، رابطه جنسی بی پروا. | به بیشتر امور علاقه چندانی نشان نمی دهند، کاهش یا عدم میل جنسی، ناتوانی در تجربه لذت(آنهدونیا) |
| احساس می کنند به طور غیرعادی مهم، بااستعداد یا قدرتمند هستند. | احساس ناامیدی دارند و به مرگ یا خودکشی فکر می کنند. |
گاهی اوقات افراد در یک دوره به طور همزمان علائم افسردگی و مانیا را تجربه می کنند.
این حالت را دوره با ویژگی های مختلط یا ترکیبی می نامند.
در این شرایط احساس غم شدید، پوچی یا ناامیدی به سراغ فرد می آید و در عین حال انرژی زیادی را احساس می کند.
حتی اگر علائم خیلی شدید نباشد بازهم ممکن است فرد به اختلال دوقطبی مبتلا باشد.
به عنوان مثال بعضی از مبتلایان اختلال دوقطبی نوع 2 ، هیپومانیا را تجربه می کنند که مانیای شدیدی نیست.
در طول دوره مانیا فرد احساس خیلی خوبی دارد، فکر می کند می تواند هر کاری را انجام دهد و با زندگی روزمره همراه باشد.
شاید فرد حس نکند که مشکلی وجود دارد اما خانواده و دوستان تغییرات خلقی با فعالیت را به عنوان اختلال دوقطبی احتمالی تشخیص می دهند.
بدون درمان مناسب، مبتلایان به مانیا به مانیا یا افسردگی شدید دچار می شوند.
تشخیص
تشخیص و درمان مناسب به مبتلایان کمک می کند زندگی فعال و سالمی داشته باشند.
در گام نخست با یک پزشک یا سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی صحبت کنید.
پزشک پس از انجام معاینه جسمانی کامل، آزمایشات پزشکی لازم را برای رد سایر شرایط تجویز می کند.
سپس باید ارزیابی سلامت روانی انجام شود یا شما را به یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشت روان مانند روانپزشک، روانشناس یا مددکار اجتماعی بالینی که تجربه تشخیص و درمان اختلال دو قطبی را دارد، ارجاع می دهند.
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشت روان معمولا اختلال دو قطبی را بر اساس علائم فرد، تاریخچه زندگی فرد ، تجربیات و در بعضی موارد سابقه خانوادگی تشخیص می دهند.
نکاتی برای ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی
مبتلایان به اختلال دوقطبی به احتمال زیاد وقتی افسرده اند بیش از زمان مانیا یا هیپومانیا به دنبال کمک هستند.
بررسی دقیق سابقه پزشکی برای اطیمنان از اینکه اختلال دو قطبی با افسردگی اصلی اشتباه گرفته نشود، ضروری است.
این امر به خصوص در زمان درمان دوره ابتدایی افسردگی اهمیت بسزایی دارد زیرا داروهای ضد افسردگی می تواند باعث ایجاد دوره مانیا در فردی شود که احتمال ابتلای او به اختلال دوقطبی بیشتر است.
اختلال دوقطبی و سایر شرایط
بعضی از علائم اختلال دو قطبی شبیه دیگر بیماری است و این می تواند روند تشخیص را برای ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی چالش آفرین سازد.
به علاوه ممکن است خیلی از افراد علاوه بر اختلال دوقطبی دچار بیماری روانی دیگری مانند اختلال اضطراب، اختلال مصرف مواد یا اختلال خوردن باشند.
احتمال ابتلای این افراد به بیماری هایی مثل سردردهای میگرنی، تیروئید، امراض قلبی، دیابت، چاقی و سایر بیماری ها زیاد است.
روان پریشی
گاهی ممکن است فرد مبتلا به دوره های مانیا یا افسردگی شدید، علائم روان پریشی مانند توهم یا خیال داشته باشد.
معمولا علائم روان پریشی با خلق و خوی شدید فرد مطابقت دارد.
به عنوان مثال:
- افرادی که در دوره مانیا علائم روان پریشی دارند شاید باور داشته باشند که مشهورند، پول زیاد یا قدرت خاصی دارند.
- افرادی که در دوره افسردگی علائم روانپریشی را بروز می دهند به اشتباه معتقدند ورشکسته و بی پول هستند، مرتکب جرمی شده اند یا بیماری شناخته نشده ای دارند.
در نتیجه مبتلایان به اختلال دوقطبی که علائم روان پریشی هم دارند گاهی به اشتباه اسکیزوفرن تشخیص داده می شوند.
وقتی فرد علائم اختلال دوقطبی دارد و جدا از دوره های تغیرات خلقی، دوره هایی از روانپریشی را تحربه می کند، شاید اختلال اسکیزوافکتیو تشخیص درستی باشد.
اضطراب
معمولا افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب هم دارند.
اختلال نقص توجه – بیش فعالی(ADHD)
ابتلا به ADHD برای مبتلایان به اختلال دوقطبی عادی است.
سوء مصرف مواد یا الکل
شاید مبتلایان به اختلال دوقطبی دچار سوء مصرف موا یا الکل شوند و در دوره های مانیا که دچار اختلال قضاوت هستند، در رفتارهای پرخطر دیگر شرکت کنند.
هرچند ممکن است اثرات منفی سوء مصرف مواد یا الکل برای خانواده، دوستان و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی محرز باشد، اما تشخیص وجود یک اختلال روانی مرتبط اهمیت بسزایی دارد.
اختلال خوردن
در بعضی موارد مبتلایان به اختلال دوقطبی ، دچار پرخوری یا بولیمیا هستند که نوعی اختلال خوردن بشمار می آید.
ریسک فاکتورها
محققان در حال بررسی علل احتمالی اختلال دوقطبی هستند.
بیشتر آنان معتقدند نمی توان به علت واحدی اشاره کرد و به احتمال زیاد عوامل متعددی در ابتلای فرد موثرند.
ساختار و عملکرد مغز
برخی مطالعات حاکی از این است که مغز مبتلایان به اختلال دوقطبی با مغز کسانی که به این بیماری یا هیچ اختلال روانی دیگری دچار نیستند، تفاوت دارد.
آگاهی بیشتر از این تفاوت ها به دانشمندان کمک می کند تا بهترین روند درمان را بیابند.
در حال حاضر ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی به جای تصویربرداری مغزی یا سایر آزمایشات تشخیصی، علائم و سابقه فرد را مبنای تشخیص و برنامه درمانی قرار می دهند.
ژنتیک
براساس بعضی از مطالعات انجام شده افرادی که دارای ژن خاصی هستند بیشتر از دیگران به اختلال دوقطبی مبتلا می شوند.
به علاوه تحقیقات نشان می دهد کسانی که یکی از اعضای خانواده شان مبتلا به اختلال دوقطبی هستند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
ژن های زیادی دخیل ند و فقط یک ژن باعث بروز این بیماری نمی شود.
کسب اطلاعات بیشتر در مورد نقش ژن ها در اختلال دوقطبی به محققان کمک می کند روش های درمانی جدیدی را پیدا کنند.
درمان
درمان به بسیاری از افراد از جمله کسانی که به شدیدترین اشکال اختلال دوقطبی مبتلا هستند، کمک می کند.
معمولا برنامه درمانی موثر شامل ترکیبی از دارو و روان درمانی است که «گفتگودرمانی» نیز نامیده می شود.
اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است.
به طور معمول دوره های مانیا و افسردگی با گذشت زمان برمی گردند.
بسیاری از افراد بین دوره ها فاقد تغییرات خلقی هستند اما بعضی علائم طولانی مدتی دارند.
درمان مداوم و درازمدت در کنترل این علائم نقش بسزایی دارد.
داروها
بعضی داروهای خاص به کنترل علائم اختلال دوقطبی کمک می کنند.
ممکن است لازم باشد بعضی از افراد چندین داروی مختلف مصرف کنند و باید قبل از یافتن بهترین درمان دارویی با پزشک خود همکاری کنند.
به طور کلی درمان دارویی کاربردی برای اختلال دوقطبی شامل تثبیت کننده های خلقی و داروهای ضدروانپریشی نسل دوم است.
به علاوه برنامه های دارویی ، داروهایی را دربرمی گیرند که خواب یا اضطراب را هدف قرار می دهند.
اغلب پزشک برای درمان دوره های افسردگی داروهای ضدافسردگی و یا ترکیبی از داروی ضدافسردگی با یک تثبیت کننده خلق و خو را تحویز می کند تا از شروع دوره مانیا جلوگیری نماید.
افرادی که دارو مصرف می کنند باید موارد زیر را به خاطر بسپارند:
- برای درک خطرات و فواید دارو با پزشک خود صحبت کنید.
- در مورد داروهای ضدافسردگی، داروهای بدون نسخه یا مکمل های مصرفی خود به پزشک اطلاع دهید.
- هرگونه نگرانی راجع به عوارض جانبی را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است پزشک دوز دارو را تغییر داده یا داروی دیگری تجویز کند.
- به یاد داشته باشید که داروهای اختلال دوقطبی باید به طور مداوم و طبق دستور پزشک مصرف شوند و حتی اگر احساس کردید حالتان بهتر شده نباید مصرف دارو را قطع کنید.
هرگز بدون مشورت با پزشک دارو را قطع نکنید. توقف ناگهانی درمان دارویی به عود یا وخیم تر شدن علائم اختلال دوقطبی می انجامد.
روان درمانی
روان درمانی که آن را «گفتگو درمانی» نیز می نامند می تواند بخش اثربخش برنامه درمانی اختلال دوقطبی محسوب شود.
روان درمانی اصطلاحی است که به تکینیک های درمانی متنوع اشاره دارد و هدف از این تکنیک ها کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای آزاردهنده است.
ممکن است درمان شامل مواردی نظیر درمان شناختی رفتاری(CBT) و آموزش روان شناختی باشد که برای درمان بیماری های گوناگون به کار می روند.
گاهی نیز درمان شامل روندهای جدیدتری است که به خصوص برای درمان اختلال دوقطبی طراحی شده اند و برای مثال می توان از ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی(IPSRT) و درمان خانواده محور نام برد.
تعیین اینکه آیا مداخله روان درمانی فشرده در مراحل اولیه اختلال دوقطبی می تواند از بروز کامل آن جلوگیری کند یا نه ، به مطالعات بیشتری نیاز دارد که در حال اجراست.
ارائه آموزش، راهنمایی و حمایت از دیگر فواید روان درمانی است.
سایر گزینه های درمانی
ممکن است بعضی افراد روش های درمانی دیگری داشته باشند که در کاهش علائم اختلال دوقطبی موثر است، مانند:
الکتروشوک درمانی(ECT)
ECT یک روش تحریک مغزی است که به افراد کمک می کند از شر علائم شدید اختلال دوقطبی خلاص شوند.
با ECT مردن معمولا فرد طی چندین هفته یک سری جلسات درمانی را پشت سر می گذارد.
ECT تحت بیهوشی عمومی انجام شده و بی خطر است.
این روش در درمان دره های مانیا یا افسردگی شدید موثر است زیرا این دوره ها به طور معمول زمانی اتفاق می افتند که درمان دارویی یا روان درمانی اثربخش نبوده یا برای یک بیمار خاص ایمن نیستند.
وقتی به واکنش سریع نیاز داریم مثل موارد خودکشی یا کاتاتونیا، باز هم می توان از ECT استفاده کرد.
برای تعیین اثرات سایر روندهای درمانی به مطالعات بیشتری نیاز است.
در ادامه به چند مورد از این روش ها اشاره می کنیم:
تحریک مغناطیسی مغز(TMS)
TMS نسبت به تحریک مغزی رویکرد جدیدتری است که از امواج مغناطیسی استفاده می کند.
این روش اکثر روزها به مدت یک ماه روی بیمار هشیار انجام می شود.
مطالعات نشان می دهد TMS در درمان بسیاری از زیرمجموعه های افسردگی موثر است اما نقش آن در اختلال دو قطبی هنوز تحت بررسی است.
مکمل ها
اگرچه براساس گزارشات موجود بعضی مکمل ها و گیاهان در درمان اختلال دو قطبی موثرند اما برای درک کامل چگونگی تاثیر مکمل ها بر افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، تحقیقات کافی انجام نشده است.
پزشک باید از تمام داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و مکمل های مصرفی بیماری مطلع باشد.
ممکن است داروها یا مکمل های خاص با هم تداخل داشته و اثرات نامطلوب و خطرناکی را برجای گذارند.
فراتر از درمان
کارهایی که می توانید انجام دهید.
ورزش منظم
ورزش های ایروبیک منظم مانند دویدن آهسته، پیاده روی سریع، شنا یا دوچرخه سواری به درمان افسردگی و اضطراب کمک می کند، باعث می شود بهتر بخوابید و برای سلامت قلب و مغز شما مفید است.
به علاوه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ورزش های بی هوازی مانند وزنه برداری، یوگا و پیلاتس نیز مفیدند.
قبل از شرع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
ثبت وقایع روزانه
حتی با درمان مناسب، باز هم شاید تغییرات خلقی رخ دهد.
درمان زمانی موثرتر است که بیمار و پزشک در مورد نگرانی ها و گزینه های درمانی با هم صحبت کنند.
ثبت وقایع روزانه مانند علائم خلقی، درمان ها، الگوی خواب و اتفاقات زندگی به بیمار و پزشک کمک می کند تا به مرور زمان اختلال دو قطبی را پیگیری و درمان کنند.
بیماران می توانند به سادگی اطلاعات جمع آوری شده را با برنامه های تلفن هوشمند با پزشک خود در میان بگذارند.
اگر یکی از عزیزانتان قصد خودکشی دارد موارد زیر را به خاطر داشته باشید:
- او را تنها نگذارید.
- سعی کنید او را به نزدیک ترین پزشک یا مرکز درمانی برسانید یا با شماره 911 تماس بگیرید.
- سلاح گرم یا دیگر وسایل احتمالی خودکشی از جمله داروها را از دسترس او دور کنید.
زندگی با اختلال دوقطبی
زندگی با اختلال دوقطبی می تواند چالش برانگیز باشد اما روش هایی وجود دارد که شرایط را برای شما، دوستان یا عزیزانتان ساده تر می کند.
- تحت درمان قرار بگیرید و به آن پایبند باشید؛ بهبود زمانبر بوده و آسان نیست.
- با پزشک ملاقات کرده و در مورد روش های درمانی صحبت کنید.
- داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- فعالیت های ساختاری: برای خواب و صرف غذا یک برنامه روزانه داشته باشید و حتما به اندازه کافی بخوابید و ورزش کنید.
- نحوه تشخیص نوسانات خلقی و علائم هشداردهنده مانند بیخوابی را بیاموزید.
- برای پایبندی به درمان از دیگران کمک بگیرید.
- صبور باشید؛ بهبودی به زمان نیاز دارد. حمایت اجتماعی می تواند مفید باشد.
- سوء مصرف مواد یا الکل را ترک کنید.
به خاطر داشته باشید: اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است اما درمان مداوم و درازمدت می تواند به کنترل علائم کمک کرده و باعث شود زندگی سالمی را تجربه نمایید.
نظرات کاربران