آشنایی با سرطان و تومور استخوانی پا و راه‌های درمان آن

سرطان استخوان ( Bone Cancer) یکی از انواع سرطان است که تنها یک الی دو درصد از انواع سرطان را دربرمی‌گیرد. این نوع سرطان بیشتر بر روی استخوان‌های درشت و بلند رخ می‌دهد، به ‌همین دلیل، سرطان استخوان پا یکی از شایع‌ترین انواع سرطان استخوان است. در این نوع از سرطان، سلول‌ها به‌ شکلی غیر قابل کنترل شروع به رشد می‌کنند و یک توده غیرطبیعی استخوانی می‌سازند که به آن تومور استخوانی (Bone Tumor) گفته می‌شود. در این گفتگو با این نوع از سرطان، انواع، علائم شایع، تشخیص و راه‌های درمان آن آشنا می‌شویم.

کدام سلول‌های استخوانی دچار تومور یا سرطان می‌شوند؟

استخوان یک چارچوب حمایتی برای بدن است. لایه سخت و بیرونی استخوان‌ها از استخوان فشرده یا قشری (Cortical Bone) ساخته شده است که استخوان اسفنجی سبک‌تر یا ترابِکولار (Trabecular) را می‌پوشاند. قسمت خارجی استخوان با بافت فیبری به نام پریوستِئوم (Periosteum) پوشانده شده است.

بیشتر استخوان‌ها از یک بافت نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر به نام غضروف شروع می‌شوند. سپس سلول‌های بدن کلسیم را روی غضروف قرار می‌دهند تا استخوان تشکیل شود. پس از تشکیل استخوان، غضروف ممکن است در انتها باقی بماند تا به عنوان یک بالشتک بین استخوان‌ها عمل کند. خود استخوان شامل 2 نوع سلول اصلی است:

• استئوبلاست‌ها (Osteoblasts) : سلول‌هایی هستند که استخوان جدیدی ایجاد می‌کنند.
• استئوکلاست‌ها (Osteoclasts) : سلول‌هایی هستند که استخوان قدیمی را حل می‌کنند.

سرطان استخوان پا چیست؟

وقتی روند مرگ سلول‌های استخوانی، حل شدن آن‌ها و ساخت سلول‌های جوان از کنترل خارج شود، شرایط برای بروز یک تومور استخوانی فراهم می‌شود. در چنین شرایطی، سلول‌های خارج از کنترل، یک توده سلولی استخوانی و هوشمند یا خودمدار می‌سازند که به آن تومور استخوان پا می‌گوییم. تشکیل این توده می‌تواند نخستین مرحله از بروز سرطان استخوان پا باشد؛ ولی تا زمانی که این تومورها قابلیت انتشار در بخش‌های دیگر از استخوان‌های بدن را پیدا نکرده‌اند، به این وضعیت، سرطان استخوان نمی‌گویند.

تومور بدخیم؛ عامل اصلی ایجاد سرطان استخوان پا

تومورهای استخوانی بر اساس ویژگی تهاجمی یا غیر تهاجمی بودن به دو نوع تومور بدخیم و خوش‌خیم تقسیم می‌شوند. هردو تومور خوش‌خیم و بدخیم در خود بافت‌های استخوانی ایجاد می‌شوند. اگر تومور خوش‌خیم باشد، عموما قابل کنترل است و راه‌های بسیاری برای درمان آن وجود دارد. در چنین شرایطی با سرطان استخوان پا رو‌به‌رو نیستیم. اگر تومور بدخیم باشد، ممکن است به استخوان‌های دیگر بدن سرایت کند و مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد کند و در صورت بی‌توجهی حتی ممکن است کشنده باشد.

سرطان‌های اولیه استخوان پا

سرطان اولیه استخوان (Primary Bone Cancer) یک تومور سرطانی است که از خود استخوان شروع می‌شود. این نوع سرطان را با عنوان سارکوم استخوان (Bone Sarcoma) نیز می‌شناسیم. سارکوم‌ها به‌طور کلی، سرطان‌هایی هستند که در استخوان، ماهیچه، بافت فیبری، رگ‌های خونی، بافت چربی و برخی بافت‌های دیگر شروع می‌شوند. آن‌ها می‌توانند در هر نقطه از بدن ایجاد شوند؛ اما نقطه شکل‌گیری سارکوم استخوان، خود استخوان است. متخصصان مطمئن نیستند که علت شکل‌گیری این نوع از تومورها چیست؛ اما ژن‌های شما ممکن است نقش داشته باشند. انواع مختلفی از سرطان اولیه استخوان وجود دارد که با آن‌ها آشنا می‌شویم.

استئوسارکوم

استئوسارکوم (Osteosarcoma) یا (Osteogenic Sarcoma) شایع‌ترین سرطان اولیه استخوان است. سلول‌های سرطانی در این تومورها شبیه اشکالی از سلول‌های استخوانی هستند که به طور معمول به ساختن بافت جدید استخوانی کمک می‌کنند، اما بافت استخوانی در استئوسارکوم به اندازه استخوان‌های معمولی قوی نیست. استئوسارکوم بیشتر در کودکان، نوجوانان و جوانان رخ می‌دهد. این تومورها بیشتر در استخوان‌های ساق و ران پا و لگن ایجاد می‌شوند.

سارکوم یوینگ

تومور یوینگ (Ewing Tumor) یا سارکوم یوینگ (Ewing Sarcoma) یک نوع سرطان است که در استخوان‌ها یا در بافت نرم اطراف استخوان‌ها ایجاد می‌شود. سارکوم یوینگ عموما در استخوان ساق پا و لگن ایجاد و شروع می‌شود؛ اما می‌تواند در هر استخوانی ایجاد شود. تومورهای یوینگ دومین نوع شایع سرطان اولیه استخوان در کودکان، نوجوانان و جوانان است.

کندروسارکوم

کندروسارکوم (Chondrosarcom) نوعی سرطان استخوان است که از سلول‌های غضروف شروع می‌شود. کندروسارکوم دومین سرطان شایع اولیه استخوان است. این بیماری در افراد زیر 20 سال به ‌ندرت روی می‌دهد و با افزایش سن خطر ابتلا به آن افزایش می‌یابد.

کندروسارکوم می تواند در هر مکانی که غضروف وجود دارد شروع شود؛ بیشتر در استخوان‌هایی مانند: استخوان لگن، ساق و ران پا و بازوها. تومورهای خوش‌خیم و غیر سرطانی مانند: آنکندروم (Enchondromas) و استئوکندروم (Osteochondromas) در غضروف معمولا انواعی از کندروسارکوم هستند. این تومورهای خوش‌خیم به ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند.

انواع دیگر سرطان استخوان پا

فیبروسارکوم (Fibrosarcoma) نوعی سرطان استخوان است که بیشتر بافت‌های نرم استخوانی را درگیر می‌کند و معمولا در افراد میانسال و مسن دیده می‌شود. تومور غول پیکر استخوان (Giant Cell Tumor of Bone) می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. شکل خوش‌خیم آن شایع‌تر است و شکل بدخیم آن را می‌توان در دسته سرطان اولیه استخوان پا قرار داد. این تومور بیشتر در افراد 20 تا 30 ساله شایع است و معمولا روی استخوان ران یا ساق پا در نزدیکی زانو ایجاد می‌شود.

دلایل ایجاد سرطان استخوان پا

پژوهشگران سلول‌های سرطانی هنوز به دلایل ایجاد سرطان استخوان پا دست نیافته‌اند؛ اما متخصصان متوجه شده‌اند که عوامل خاصی با افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان استخوان پا مرتبط هستند. این عوامل را با هم مرور می‌کنیم:

• سندرم‌های ژنتیکی ارثی : برخی سندرم‌های ژنتیکی نادر که از طریق خانواده‌ها منتقل می‌شوند، خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می‌دهند؛ از جمله سندرم لی‌فرومنی (Li-Fraumeni) و رتینوبلاستوما (Retinoblastoma) از نوع ارثی آن.
• بیماری استخوانی پاژه : پاژه (Paget) بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد و از نشانه‌های آن، تخریب بافت استخوانی یا رشد غیرمعمول است؛ این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش دهد.
• پرتودرمانی برای سرطان : قرار گرفتن در معرض دوزهای زیاد اشعه، مانند مواردی که در طی پرتودرمانی برای سرطان تجویز می‌شود، خطر ابتلا به سرطان استخوان را در آینده افزایش می‌دهد.

علائم سرطان استخوان پا

سرطان استخوان پا می‌تواند هر استخوانی را درگیر کند، اما در بیشتر موارد در استخوان‌های بلند ساق پا، اطراف زانو و استخوان لگن ایجاد می‌شود. علائم این نوع از سرطان به نوع تومور و سرطان اولیه استخوان و شدت آن بستگی دارد. در هرصورت علائم اصلی عبارتند از:

• درد مداوم استخوانی که با گذشت زمان بدتر می‌شود و شب‌ها نیز ادامه دارد.
• تورم و قرمزی یا التهاب قابل رویت روی استخوان.
• اگر استخوان آسیب دیده در نزدیکی مفصل باشد، حرکت را مشکل می‌کند.
• شکل‌گیری بافت استخوانی ضعیف که راحت‌تر از حالت طبیعی می‌شکند.
• مشکلات حرکتی در زمان راه رفتن، مانند لنگیدن و…

راه‌های تشخیص سرطان استخوان پا

راه‌ها و درواقع آزمایش‌های گوناگونی برای تشخیص سرطان پا وجود دارند. پزشکان آزمایشاتی انجام می‌دهند تا بفهمند سرطان از کدام قسمت شروع شده و در کدام قسمت‌های بدن گسترش یافته است. علاوه‌بر معاینه فیزیکی، آزمایشات زیر ممکن است برای تشخیص یا تعیین مرحله و میزان سارکوم استخوان استفاده شود:

• آزمایش خون : افراد مبتلا به استئوسارکوم یا سارکوم اوینگ ممکن است سطح قلیایی فسفاتاز و لاکتات دهیدروژناز بیشتری در خون داشته باشند.
• اشعه ایکس : با استفاده از اشعه ایکس می‌توان شرایط رشد بافت سرطانی را مشاهده کرد.
• اسکن استخوان : از اسکن استخوان برای تعیین مرحله سارکوم استخوان استفاده می‌شود. اسکن استخوان با استفاده از ردیاب رادیواکتیو به داخل استخوان‌ها نگاه می‌کند. ردیاب به ورید بیمار تزریق می‌شود.
• سی تی اسکن : اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT) با استفاده از اشعه ایکس که از زوایای مختلف تابیده شده است، یک تصویر دقیق و سه بعدی ایجاد می‌شود که هرگونه ناهنجاری یا تومور را نشان می‌دهد.
• ام آر آی : تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از میدان‌های مغناطیسی برای تولید تصاویر دقیق از تومور استفاده می‌کند.
• بیوپسی : بیوپسی (Biopsy) عبارت است از برداشتن مقدار کمی از بافت استخوانی برای معاینه زیر میکروسکوپ که تشخیص قطعی را ممکن می‌کند.

راه‌های درمان سرطان استخوان پا

خوشبختانه امروزه راه‌های گوناگونی برای درمان سرطان استخوان پا وجود دارد. انتخاب گزینه‌های درمانی بستگی به نوع، اندازه، محل و مرحله سرطان و همچنین سن و سلامت عمومی فرد دارد. گزینه‌های درمانی سرطان استخوان شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، کرایوسرجری و درمان هدفمند است. با برخی از این راه‌ها آشنا می‌شویم:

• جراحی : در این روش، جراح، کل تومور را با حاشیه منفی برمی‌دارد؛ یعنی هیچ سلول سرطانی در لبه بافت برداشته شده در حین عمل جراحی یافت نمی‌شود.
• شیمی درمانی : در این روش از داروهای ضد سرطان برای از بین بردن انواع سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
• پرتودرمانی : شامل استفاده از اشعه ایکس با انرژی بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی است.
• کرایوسرجری : روش استفاده از نیتروژن مایع برای انجماد و از بین بردن سلول‌های سرطانی است.

توانمندی‌های حرکتی خود را بازیابید

شما هم حتما این عبارت معمول والدین ایرانی را شنیده‌اید: “تا روزی که از پا نیفتادم!”

این عبارت به ما نشان می‌دهد که داشتن توانمندی‌های حرکتی در بخش پایین تنه و پاها چقدر برای ما اهمیت دارد. بیماری‌های مختلفی ممکن است این توانمندی را با خطرات جدی مواجه کنند. بیماری‌هایی مانند: انواع سرطان و تومور استخوانی، پیچ‌خوردگی‌های استخوانی، ساییده شدن مفاصل و بسیاری از علل شایع دیگر. اگر با هرکدام از این علل مواجه شده‌اید پیشنهاد می‌کنیم در سایت دکتر افشین طاهری اعظم، استادیار دانشکده علوم پزشکی تهران و از بهترین جراحان لگن، مفصل ران، زانو و با خدمات برتری که به آن نیاز خواهید داشت، آشنا شوید.

دکتر افشین طاهری اعظم جراح ارتوپد ، جراح هیپ، لگن و زانو هستند. این استاد ارتوپد و جراح نامدار کشور و بین‌المللی، دوره‌های تخصصی و پیشرفته خود را در در دانشگاه‌های Graz اتریش، MHH آلمان، مرکز OCM مونیخ، اندوکلینیک هامبورگ، دانشگاه توماس جفرسن فیلادلفیا و دانشگاه Magdeburg آلمان گذرانده است.

برخی از خدماتی که زیر نظر دکتر افشین طاهری اعظم ارائه می‌شوند عبارتند از:

عمل‌های پیچیده جراحی لگن و مفصل ران، تعویض مفصل لگن ، تعویض مفصل زانو، جراحی آرتروسکوپیک مفصل ران، درمان عوارض جراحی‌های قبلی (ریویژن لگن یا ریویژن مفصل ران)، درمان اختلالات مادرزادی مفصل ران، جراحی دررفتگی‌های مادرزادی لگن یا مفصل ران، جراحی تومورهای خوش‌خیم و بدخیم لگن، مفصل ران و زانو.

همچنین انجام بیش از 10 هزار (10.000) جراحی موفقیت‌آمیز مفصل لگن و زانو می‌تواند اطمینان و آرامش خاطری برای شما در زمان انتخاب این خدمات باشد.