حقایقی در مورد STD
اصطلاح بیماری مقاربتی یا STD به بیماری‌هایی اشاره دارد که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند.
فرد میتواند با رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی بدون محافظت با فرد مبتلا دچار این نوع بیماری‌ها شود.
گاهی STD را عفونت مقاربتی (STI) یا بیماری آمیزشی می‌نامند.
البته این بدان معنا نیست که سکس تنها را انتقال بیماری‌های مقاربتی است.
برحسب نوع STD عفونت میتواند از طریق استفاده از سوزن مشترک و شیردهی نیز منتقل شود.
علائم STD در مردان
STD همیشه همراه با علائم نیست اما بعضی از بیماری‌های مقاربتی علائم واضحی دارند.
علائم رایج در مردان عبارتند از:
- درد یا ناراحتی هنگام ادرار یا رابطه جنسی
- زخم، برجستگی یا بثورات در آلت تناسلی، بیضه، مقعد، باسن، رآن‌ها یا دهان
- ترشح یا خونریزی غیرعادی از آلت تناسلی مردانه
- درد یا تورم بیضه‌ها
ممکن است برحسب نوع STD علائم خاصی ظاهر شود.
علائم STD در زنان
در بسیاری از موارد STD علائم قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کند .
اما علائم شایع در زنان عبارتند از:
- درد یا ناراحتی هنگام ادرار یا رابطه جنسی
- درد، زخم، برجستگی یا جوش در واژن، مقعد، باسن، رآن‌ها یا دهان
- ترشح یا خونریزی غیرعادی واژن
- خارش واژن یا اطراف آن
برحسب نوع بیماری مقاربتی علائم خاصی در فرد ظاهر می‌شود.
انواع STD
انواع مختلف عفونت از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود.
در ادامه به معرفی شایع‌ترین انواع STD می‌پردازیم:
کلامیدیا
کلامیدیا بر اثر نوع خاصی از ویروس ایجاد می‌شود.
بر اساس گزارش CDC، کلامیدیا متداول‌ترین STD در میان آمریکایی‌هاست.
بسیاری از افراد مبتلابه کلامیدیا علائم قابل‌توجهی ندارند. اما در صورت بروز علائم عبارتند از:
- درد یا ناراحتی هنگام ادرار یا برقراری رابطه جنسی
- ترشحات سبز یا زرد از آلت تناسلی مرد یا زن
- درد پایین شکم
کلامیدیا در صورت عدم درمان به بیماری‌های زیر منتهی می‌شود:
- عفونت مجرای ادرار، غده پروستات یا بیضه‌ها
- بیماری التهابی لگن
- ناباروری
درصورتی‌که زن باردار مبتلابه کلامیدیا درمان نشود ممکن است در هنگام زایمان این بیماری را به نوزاد خود منتقل کند.
عوارض کلامیدیا در نوزادان
- پنومونی
- عفونت چشم
- کوری
می‌توان با استفاده از آنتی‌بیوتیک کلامیدیا را به‌راحتی درمان کرد.
HPV (ویروس پاپیلومای انسانی)
پاپیلومای انسانی یا HPV ویروسی است که از با تماس نزدیک پوست به پوست یا رابطه جنسی از فردی به دیگری منتقل شود.
سویه‌های مختلفی از این ویروس وجود دارد که بعضی از آن‌ها خطرناک‌تر از بقیه هستند.
شایع ترین علامت HPV زگیل در دستگاه تناسلی، دهان یا گلو است.
بعضی از سویه‌های HPV می‌توانند باعث سرطان شوند مانند:
- سرطان دهان
- سرطان دهانه رحم
- سرطان مهبل
- سرطان آلت تناسلی مردانه
- سرطان رکتوم یا مقعد
اگرچه بیشتر موارد HPV سرطانی نمی‌شوند بعضی از سویه‌های این ویروس بیش از دیگران بیماری‌زا هستند. بر اساس مطالعات انجام‌شده بیشتر موارد سرطان مرتبط با HPV در ایالت متحده ناشی از HPV 16 و HPV 18 است.
این دوسویه 70% کل موارد سرطان دهانه رحم را تشکیل می‌دهند.
هیچ درمانی برای HPV وجود ندارد بااین‌حال اغلب عفونت‌های HPV به‌طور خودبه‌خودی برطرف می‌شود.
برای محافظت در برابر خطرناک‌ترین سویه‌ها ازجمله HPV 16 و HPV 18 واکسن موجود است.
آزمایش و غربالگری مناسب HPV میتواند در ارزیابی شرایط بیماری و کنترل عوارض بعدی مؤثر باشد.
سفلیس
سفلیس یک عفونت باکتریایی دیگر است که اغلب در مراحل اولیه موردتوجه قرار نمی‌گیرد.
معمولاً در ابتدا یک زخم کوچک گرد به نام شانکر ظاهر می‌شود که اولین ضایعه سفلیس بشمار می‌آید.
این زخم میتواند در دستگاه تناسلی، مقعد یا دهان ایجاد شود که بدون درد اما بسیار عفونی است.
علائم بعدی سفلیس شامل موارد زیر است:
- راش‌های جلدی
- خستگی
- تب
- سردرد
- درد مفصل
- کاهش وزن
- ریزش مو
در صورت عدم درمان سفلیس میتواند در مراحل آخر باعث موارد زیر شود:
- از دست دادن بینایی
- کم شنوایی
- از دست دادن حافظه
- بیماری روانی
- عفونت‌های مغزی یا نخاعی
- بیماری قلبی
- مرگ
خوشبختانه در صورت درمان به‌موقع سفلیس به‌راحتی با آنتی‌بیوتیک رفع می‌شود اما این عفونت در نوزاد تازه متولد میتواند کشنده باشد.
به همین خاطر غربالگری سفلیس برای تمام زنان باردار توصیه می‌شود.
هرچه سفلیس زودتر تشخیص داده‌شده و درمان گردد، آسیب کم‌تری به بار می‌آورد.
HIV
HIV ویروسی است که با آسیب‌رسانی به سیستم ایمنی، خطر ابتلا به سایر ویروس‌ها، باکتری‌ها یا سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.
در صورت عدم درمان در مرحله 3 HIV به ایدز تبدیل می‌شود اما درمان به‌موقع مانع از این امر خواهد شد.
در مراحل اولیه یا حاد علائم HIV با آنفلوانزا اشتباه گرفته می‌شود.
علائم اولیه عبارتند از:
- تب
- لرز
- درد
- تورم غدد لنفاوی
- گلودرد
- سردرد
- تهوع
- بثورات جلدی
این علائم اولیه معمولاً ظرف یکی دو ماه برطرف می‌شوند اما بعدازآن فرد بدون علائم جدی تا سال‌ها به HIV مبتلاست.
علائم غیر اختصاصی HIV عبارتست از:
- خستگی مکرر
- تب
- سردرد
- مشکلات معده
هنوز هیچ درمانی برای HIV یافت نشده اما می‌توان با بعضی روندهای درمانی آن را کنترل کرد.
درمان زودرس و مؤثر به افراد مبتلابه HIV کمک می‌کند تا مدت زیادی مانند انسان‌های سالم زندگی کنند.
درمان مناسب احتمال انتقال HIV از طریق رابطه جنسی را کاهش می‌دهد.
در حقیقت با درمان مؤثر به‌طور بالقوه میزان HIV در بدن به حد قابل‌شناسایی کاهش پیدا می‌کند و در این هنگام HIV به دیگران منتقل نمی‌شود.
افراد مبتلا بدون انجام آزمایشات متداول متوجه بیماری خود نمی‌شوند.
برای ارتقاء تشخیص و درمان به‌موقع توصیه می‌شود تمام افراد 13 تا 64 ساله حداقل یک‌بار آزمایش بدهند.
افرادی که بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به HIV هستند حتی اگر علائمی ندارند حداقل سالی یک‌بار باید آزمایش شوند.
می‌توان در تمام شهرهای بزرگ و بسیاری از کلینیک‌های بهداشت عمومی آزمایش رایگان و محرمانه را انجام داد.
با پیشرفت‌های اخیر در زمینه آزمایش و درمان، زندگی طولانی و سالم با HIV امکان‌پذیر است.
سوزاک
سوزاک یکی دیگر از بیماری‌های مقاربتی باکتریایی است.
بسیاری از مبتلایان به این بیماری علائمی ندارند اما به‌طورکلی علائم سوزاک به شرح زیر است:
- ترشحات سفید، زرد یا سبز واژن یا آلت تناسلی مردانه
- درد یا ناراحتی در هنگام ادرار یا رابطه جنسی
- تکرر ادرار
- خارش دستگاه تناسلی
- گلودرد
در صورت عدم درمان سوزاک باعث بیماری‌های زیر می‌شود:
- عفونت مجرای ادرار، غده پروستات یا بیضه‌ها
- بیماری التهابی لگن
- ناباروری
مادر مبتلابه سوزاک میتواند به هنگام زایمان این بیماری را به نوزاد خود منتقل کند و در این صورت مشکلات جدی برای کودک ایجاد می‌شود.
به همین خاطر بسیاری از پزشکان زنان باردار را تشویق می‌کنند تا آزمایشات غربالگری لازم را انجام دهند.
سوزاک معمولاً با آنتی‌بیوتیک قابل‌درمان است.
شپش شرمگاهی
خرچنگ نام دیگر شپش شرمگاهی است.
شپش‌ها حشرات ریزی هستند که روی موهای قسمت شرمگاهی زندگی می‌کنند و مانند شپش سر یا بدن از خون انسان تغذیه می‌کنند.
علائم شایع شپش شرمگاهی
- خارش ناحیه تناسلی یا اطراف آن
- برجستگی‌های کوچک صورتی یا قرمز در اطراف دستگاه تناسلی یا مقعد
- تب خفیف
- کمبود انرژی
- تحریک‌پذیری
گاهی شپش یا تخم‌های سفید کوچک در اطراف ریشه موهای شرمگاهی قابل‌مشاهده است.
می‌توانید برای تشخیص بهتر از ذره‌بین کمک بگیرید.
در صورت عدم درمان شپش شرمگاهی از طریق تماس پوست به پوست یا لباس، ملافه یا حوله مشترک به دیگران منتقل می‌شود.
جای نیش این حشره نیز میتواند باعث عفونت شود. بهتر است بلافاصله بعد از آلودگی به دنبال درمان باشید.
افراد مبتلا می‌توانند با استفاده از درمان‌های محلی یا موچین این حشرات را از بین ببرند. شستشوی لباس، ملحفه، حوله و خانه نیز اهمیت زیادی دارد.
تریکومونیازیس
تریکومونیازیس به تریک نیز معروف است.
این ارگانیسم کوچک تک‌یاخته‌ای است که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود.
بر اساس منابع معتبر کم‌تر از یک‌سوم افراد مبتلا هیچ علائمی ندارند اما به‌طورکلی علائم این بیماری عبارتند از:
- ترشح واژن یا آلت تناسلی مردانه
- سوزش یا خارش دستگاه تناسلی و اطراف آن
- تکرر ادرار
- درد یا ناراحتی هنگام ادرار یا رابطه جنسی
ترشحات مربوط به تریک در زمان معمولاً بوی نامطبوع مانند بوی ماهی دارد.
در صورت عدم درمان عوارض زیر ایجاد می‌شود:
- عفونت مجرای ادرار
- بیماری التهابی لگن
- ناباروری
تریک با آنتی‌بیوتیک قابل‌درمان است.
هرپس
هرپس نام کوتاه شده ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است.
HSV-1 و HSV-2 دوسویه اصلی این ویروس‌اند که هر دو از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند.
این‌یک بیماری مقاربتی شایع است.
بر اساس برآورد CDC بالغ‌بر یک‌ششم افراد 49-14 سال در آمریکا هرپس دارند.
HSV-1 در درجه اول باعث تب‌خال دهانی می‌شود اما میتواند حین رابطه دهانی از دهان یک نفر به دستگاه تناسلی فرد دیگر منتقل شود.
در این صورت HSV-1 میتواند باعث تب‌خال دستگاه تناسلی شود.
HSV-2 در درجه اول باعث هرپس واژینال می‌شود.
زخم تاولی شایع‌ترین علامت هرپس است که در هرپس واژینال دستگاه تناسلی یا اطراف آن را درگیر می‌کند.
در هرپس دهانی این زخم‌ها روی دهان یا اطراف آن ایجاد می‌شوند.
زخم‌های هرپس به‌طورکلی طی چند هفته پوسته‌پوسته‌شده و بهبود می‌یابند.
معمولاً اولین ابتلا دردناک‌ترین است اما باگذشت زمان زخم‌ها و درد آن کم‌تر می‌شوند.
زنان باردار می‌توانند حین بارداری یا زایمان این ویروس را به نوزاد خود منتقل کنند و هرپس مادرزادی بیماری بسیار خطرناکی محسوب می‌شود.
به همین خاطر آزمایشات غربالگری برای زنان باردار لازم و ضروری است.
در حال حاضر درمانی برای هرپس وجود ندارد اما می‌توان از داروهای موجود برای کنترل شیوع و تسکین درد زخم استفاده کرد.
مصرف این داروها احتمال انتقال هرپس به شریک جنسی را کاهش می‌دهد.
شما می‌توانید با درمان مؤثر و اقدامات ایمن جنسی از خودتان و دیگران در برابر ویروس محافظت کنید.
سایر بیماری‌های مقاربتی
سایر بیماری‌های مقاربتی که زیاد شایع نیستند عبارتند از:
- زخم آتشک یا بدل شانکر
- لنفوگرانولوما ونروم
- گرانولوم اینگوینال
- مولوسکوم کنتاژیوزوم (زگیل آبکی)
- گال
STD های ناشی از رابطه دهانی
رابطه جنسی واژینال یا مقعدی تنها راه انتقال STD نیست بلکه رابطه دهانی نیز میتواند باعث انتقال این بیماری‌ها شود. به‌عبارت‌دیگر بیماری‌های مقاربتی می‌توانند از دستگاه تناسلی یک نفر به دهان یا گلوی فرد دیگر منتقل شوند و بالعکس.
STD های دهانی همیشه قابل‌توجه نیستند اما در هنگام بروز علائم با گلودرد یا زخم اطراف دهان یا گلو همراهند.
STD های قابل‌درمان
بسیاری از بیماری‌های مقاربتی قابل‌درمان هستند. مثلاً بیماری‌های زیر یا آنتی‌بیوتیک یا دیگر روش‌های درمانی برطرف می‌شوند:
- کلامیدیا
- سفلیس
- سوزاک
- شپش شرمگاهی
- تریکومونیازیس
سایر موارد قابل‌درمان نیستند. به‌عنوان‌مثال STD های زیر در حال حاضر لاعلاج محسوب می‌شوند:
- HPV
- HIV
- هرپس
حتی اگر یک STD قابل‌درمان نباشد می‌توان آن را کنترل کرد. تشخیص زودهنگام اهمیت بسزایی دارد و برای کاهش علائم یا کاهش احتمال انتقال STD به دیگران می‌توان از گزینه‌های درمانی مختلف کمک گرفت.
STD و بارداری
زنان باردار می‌توانند حین بارداری، زایمان یا شیردهی بیماری مقاربتی خود را به نوزاد منتقل کنند.
STD در نوزاد تازه متولدشده عوارضی را به دنبال دارد و گاهی این عوارض تهدیدکننده حیات هستند.
برای کمک به پیشگیری از ابتلای نوزادان به STD پزشکان اغلب زنان باردار را تشویق می‌کنند تا آزمایشات غربالگری لازم را انجام دهند.
حتی اگر علائمی ندارید ممکن است پزشک آزمایش STD را لازم بداند.
اگر جواب آزمایش STD مثبت باشد می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدویروسی یا دیگر روش‌های درمانی استفاده کرد.
در بعضی موارد مادر باردار باید زایمان سزارین انجام دهد تا نوزاد کم‌تر در معرض ابتلا به بیماری قرار گیرد.
در بیشتر موارد، پزشکان نمی‌توانند STD را فقط بر اساس علائم تشخیص دهند.
اگر پزشک یا سایر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی به STD مشکوک باشند، احتمالاً برای بررسی بیشتر آزمایشاتی را تجویز می‌کنند.
برحسب سابقه جنسی، پزشک آزمایش STD را تجویز می‌کند حتی اگر شما علائمی نداشته باشید.
البته باید بدانید بیماری‌های مقاربتی فاقد علامت نیز می‌توانند آسیب‌زا باشند و به دیگران منتقل شوند.
پزشک میتواند با استفاده از آزمایش ادرار یا آزمایش خود بیشتر بیماری‌های مقاربتی را تشخیص دهد.
گاهی میز از یک سواب استفاده می‌شود.
اگر به زخم مبتلا شدید به‌احتمال‌زیاد سواب به کار می‌رود.
می‌توانید آزمایشات STD را در مطب پزشک یا کلینیک بهداشت جنسی انجام دهید.
برای بعضی از انواع STD کیت‌های تست خانگی وجود دارد اما این کیت‌ها همیشه قابل‌اعتماد نیستند پس در کاربرد آن‌ها احتیاط کنید.
در هنگام خرید بررسی کنید که آیا سازمان غذا و داروی آمریکا این کیت را تائید کرده است یا خیر.
باید بدانید برای آزمایش STD تست پاپ اسمیر کاربردی ندارد.
این تست وجود سلول‌های پیش سرطانی در دهانه رحم را بررسی می‌کند.
اگرچه گاهی پاپ اسمیر با HPV ترکیب می‌شود اما پاپ اسمیر منفی به این معنی نیست که شما هیچ بیماری مقاربتی ندارید.
در صورت برقراری رابطه جنسی حتماً در مورد آزمایش STD از پزشک خود سؤال کنید.
بعضی از افراد بیشتر از دیگران آزمایش می‌دهند و این به نفع آن‌هاست.
درمان STD
درمان توصیه‌شده برای STD برحسب نوع بیماری متفاوت است.
ضروری است که شما و شریک جنسی‌تان قبل از شروع فعالیت جنسی دوره درمان را به‌طور موفقیت‌آمیز به پایان برسانید در غیر این صورت عفونت عود کرده و دوباره شما را درگیر می‌کند.
STD های باکتریایی
معمولاً عفونت‌های باکتریایی به‌راحتی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند.
حتماً باید تمام آنتی‌بیوتیک‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کرده و دوره درمان را کامل کنید.
پس از اتمام دوره در صورت برطرف نشدن یا عود علائم با پزشک تماس بگیرید.
STD های ویروسی
آنتی‌بیوتیک‌ها بر STD های ویروسی تأثیری ندارند.
اگرچه اکثر عفونت‌های ویروسی هیچ درمانی ندارند، بعضی از آن‌ها به‌خودی‌خود برطرف می‌شوند.
در بسیاری از موارد نیز از روش‌های درمانی مختلف برای تسکین علائم و کاهش خطر انتقال استفاده می‌شود.
برای کاهش شدت و تناوب هرپس داروهایی موجود است.
بعضی از این داروها به جلوگیری از پیشرفت HIV کمک می‌کنند و بعضی داروهای ویروسی خطر انتقال HIV به دیگران را کاهش می‌دهند.
سایر STD ها
بعضی از بیماری‌های مقاربتی نه ویروسی‌اند نه باکتریایی بلکه توسط ارگانیسم‌های کوچک دیگری مانند موارد زیر ایجاد می‌شوند:
- شپش شرمگاهی
- تریکومونیازیس
- گال
این STD ها معمولاً با داروهای خوراکی یا موضعی قابل‌درمان هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شرایط و روش‌های درمانی از پزشک کمک بگیرید.
پیشگیری از STD
عدم برقراری رابطه جنسی تنها راه بی‌خطر پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی است اما در زمان رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی می‌توان از روش‌های ایمن استفاده کرد.
استفاده مناسب از کاندوم محافظت مؤثری در برابر بسیاری از بیماری‌های مقاربتی است.
برای محافظت بهینه باید در زمان رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.
کاندوم‌های دهانی نیز در رابطه جنسی دهانی به کار می‌روند.
به‌طورکلی کاندوم در پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی قابل‌انتقال از طریق مایعات بدن مانند مایع منی یا خون مؤثر است اما نمی‌تواند به‌طور کامل از انتقال بیماری‌های مقاربتی پوستی جلوگیری کند.
اگر ناحیه عفونی با کاندوم پوشیده نشود فرد ممکن است به STD مبتلا شده یا شریک جنسی خود را بیمار نماید.
کاندوم نه‌تنها در برابر بیماری‌های مقاربتی نقش بسزایی دارد بلکه از بارداری ناخواسته نیز جلوگیری می‌کند.
در مقابل بسیاری از روش‌های پیشگیری از بارداری خطر بارداری ناخواسته را کاهش می‌دهند اما در کاهش STD بی‌تأثیرند.
به‌عنوان‌مثال موارد زیر در پیشگیری از STD تأثیری ندارند:
- قرص‌های پیشگیری از بارداری
- شات ضدبارداری
- ایمپلنت‌های جلوگیری از بارداری
- دستگاه‌های داخل رحمی (IUD)
غربالگری منظم STD برای کسانی که ازنظر جنسی فعال هستند راهکار خوبی است.
البته افرادی که شریک جنسی جدید یا چندین شریک جنسی دارند حتماً باید غربالگری منظم را انجام دهند.
تشخیص و درمان به‌موقع در پیشگیری از انتقال عفونت مؤثر است.
قبل از برقراری رابطه جنسی با شریک جدید حتماً در مورد سابقه جنسی با هم صحبت کنید.
شرکا باید توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ازنظر STD بررسی شوند.
ازآنجایی‌که بیماری‌های مقاربتی اغلب هیچ علامتی ندارند، آزمایش تنها راه تشخیص دقیق و قطعی است.
هنگام بحث در مورد نتایج آزمایش STD باید از شریک جنسی خود بپرسید که تا برای چه بیماری آزمایش‌شده است.
خیلی از افراد تصور می‌کنند پزشکان آزمایش غربالگری STD را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های منظم تجویز می‌کنند اما همیشه این‌طور نیست.
برای انجام آزمایش STD خاص با پزشک صحبت کنید.
اگر شریک جنسی‌تان مبتلابه STD باشد باید حتماً برنامه درمانی توصیه‌شده توسط پزشک را دنبال کنید.
به‌علاوه می‌توانید در مورد راهکارهای محافظت از خود در برابر STD از شریک جنسی‌تان سؤال کنید.
مثلاً اگر همسرتان HIV دارد، پزشک احتمالاً شما را به استفاده از پروفیلاکسی قبل از مواجهه (PrEP) تشویق می‌کند.
اگر واجد شرایط هستید شما و همسرتان باید واکسن HPV و هپاتیت B دریافت کنید.
با پیروی از این استراتژی‌ها و دیگر روش‌ها می‌توانید احتمال ابتلای دیگران به بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهید.
زندگی با STD
اگر آزمایش STD فرد مثبت شود باید در اسرع وقت تحت درمان قرار بگیرد.
اگر به بیماری مقاربتی مبتلا هستید احتمال ابتلای دیگران بیشتر می‌شود.
بعضی از بیماری‌های مقاربتی اگر درمان نشوند می‌توانند عواقب شدیدی درپی داشته باشند.
در موارد نادر STD های درمان‌نشده می‌توانند کشنده باشند.
خوشبختانه بیشتر STD ها قابل‌درمان هستند.
در بعضی موارد آن‌ها به‌طور کامل درمان می‌شوند و در سایر موارد درمان زودهنگام و مؤثر در تسکین علائم، کاهش خطر ابتلا به عوارض و محافظت از شرکای جنسی نقش بسزایی دارد.
علاوه بر مصرف داروهای تجویزشده برای STD ها، ممکن است پزشک توصیه کند برای محافظت از خود یا دیگران عادات جنسی‌تان را تنظیم نمایید.
مثلاً تا زمان تکمیل دوره درمان از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید.
وقتی رابطه جنسی را از سر می‌گیرید، استفاده از کاندوم یا دیگر روش‌های محافظتی را فراموش نکنید.
پیروی از برنامه درمانی و پیشگیری توصیه‌شده میتواند به بهبود چشم‌انداز درازمدت بیماری‌های مقاربتی کمک کند.
نظرات کاربران