کبد چرب ( انواع , نشانه ها , علائم , درمان , پیشگیری, پیش آگهی )

مقدمه

 با افزایش میزان چاقی در اقصی نقاط جهان ، شیوع بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) نیز افزایش یافته و در حال حاضر شایع ترین علت بیماری های کبدی در کشورهای توسعه یافته است .

NAFLD بیشتر در مبتلایان به چاقی مرکزی و ریسک فاکتورهای متابولیک مشاهده می شود .

تشخیص NAFLD زمانی اتفاق می افتد که نتایج تصویربرداری بیمار از شواهد استئاتوز کبدی حکایت داشته باشد یا آنزیم های کبدی بیماری با ریسک فاکتورهای متابولیک افزایش یابد ؛

البته به شرط اینکه بیمار دچار سوء مصرف الکل یا سایر بیماری های کبدی نباشد . مرحله فیبروز کبدی مهمترین فاکتور پیش آگاهی است بنابراین بایستی در تمامی بیماران بررسی شود  ؛

با انجام آزمایشات خون ساده و روش های تصویربرداری می توان بدون نیاز به بیوپسی کبد ، مرحله دقیق فیبروز را تشخیص داد .

هدف از این بررسی روایی ، بازبینی کاربردی روش های تشخیص و مراحل NAFLD با استفاده از آزمایشات غیرتهاجمی است .

این آزمایشات در مراقبت های اولیه و ثانویه کاربرد گسترده ای دارند .

اگرچه BMI یا شاخص توده بدنی اکثر مبتلایان به NAFLD در محدوده چاق یا اضافه وزن قرار دارد ، 7% از موارد دارای BMI نرمال بودند ولی با اینحال شواهدی از چربی مرکزی داشتند .

تشخیص بیماری کبد چرب غیرالکلی

بیشتر مبتلایان به NAFLD بدون علامت هستند و به طور تصادفی شواهدی از افزایش آنزیم های کبدی یا استئاتوز را نشان می دهند .

شایع ترین ناهنجاری آنزیم کبدی در مبتلایان به NAFLD ، افزایش میزان گاماگلوتامیل ترانسفراز (GGT) است .

افزایش ترانس آمینازها نیز مشهود است اما در 80% مبتلایان به NAFLD  میزان آلانین آمینوترانسفراز در محدوده آزمایشگاهی “نرمال ” قرار دارد .

کبد چرب معمولا یک بیماری خاموش است و بخصوص در مراحل اولیه نشانه‌ای ندارد.

زمانیکه بیماری پیشرفت کند، می‌تواند باعث علایم مبهمی همچون:

• خستگی مزمن

• کاهش وزن یا کم‌اشتهایی

• ضعف

• حالت تهوع

• گیجی، ضعف قوه تشخیص یا مشکل در تمرکز کردن

• بیمار علاوه بر موارد فوق گاهی با علایم زیر نیز مواجه می‌شود:

• درد مرکز یا قسمت راست بالای شکم

• کبد بزرگ شده

• تیره شدن رنگ پوست یا لک صورت، جوش صورت که معممولاً روی گردن یا زیربغل رخ می‌دهد.

• سفید شدن زبان

• بوی بد دهان

• کهیر و حساسیت‌های پوستی

• خارش پوست

• تعرق بیش از اندازه

• بوی نامطبوع و زننده بدن

• حلقه‌های تیره زیر چشم

• زرد شدن چشم

• قرمزی، تورم و خارش چشم (حساسیت چشم)

• آکنه دوران بزرگسالی (آکنه روزاسه) ـ (جوش‌های قرمز اطراف بینی، گونه‌ها و چانه)

• ظاهر شدن خال‌ها و نقطه‌های مایل به قهوه‌ای روی پوست مانند لک صورت (خال‌های کبدی)

• قرمز شدن کف پا و دست که گاهی با خارش و التهاب نیز همراه است.

• سرخ شدن صورت یا افزایش تعداد رگ‌های خونی صورت (مویرگ‌ها/ رگ‌ها)

• سردرد، سرگیجه و در مواردی تنگی نفس

مراحل چهارگانه NAFLD

مرحله 1

کبد چرب ساده (استئاتوز)

استئاتوز کبدی مرحله اول بیماری است و زمانی اتفاق می افتد که سلول های کبدی چربی اضافی تولید می کنند اما این چربی خطرناک نیست .

معمولا بیمار علایمی ندارد و حتی شاید تا زمان دریافت نتایج آزمایشات خون، متوجه بیماری خود نشود .

مرحله 2

استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH)

تنها تعدادی معدودی از مبتلایان به کبد چرب ساده به مرحله دوم بیماری موسوم به استئاتوهپاتیت غیرالکلی(NASH) دچار می شوند .

NASH نوع تهاجمی تری از بیماری است  که در آن التهاب کبدی اتفاق می افتد .

التهاب پاسخ غیراختصاصی بدن به آسیب یا جراحت است و در این مورد از آسیب سلول های کبدی حکایت دارد. ممکن است فرد مبتلا به NASH در قسمت فوقانی راست شکم درد خفیفی را احساس کند . 

مرحله 3

فیبروز کبدی

برخی مبتلایان به NASH با پیشرفت بیمار به فیبروز دچار می شوند ؛ به بیان بهتر در نتیجه التهاب مداوم کبد ، در اطراف سلول های کبدی و عروق خونی بافت اسکار فیبروزی ایجاد شده و این بافت فیبروزی جایگزین برخی از بافت های سالم کبد می شود .

اما هنوز به اندازه کافی بافت سالم وجود دارد تا کبد بتواند عملکرد طبیعی خود را ادامه دهد .

مرحله 4

سیروز کبدی

چه کسانی مبتلا می شوند ؟

درصورتی که موارد ذیل را درخود مشاهده می کنید ، مستعد ابتلا به NAFLD هستید :

• چاقی یا اضافه وزن
• دیابت نوع 2 ( این بیماری باعث افزایش جذب چربی در سلول های کبدی می شود) .
• سن بالای 50 سال
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• کاهش وزن سریع مانند سوء تغذیه یا انجام اعمال جراحی کاهش وزن

آیا امکان بهبودی و اصلاح کبد چرب وجود دارد ؟

کبد چرب می تواند به مشکلات جسمانی متعددی بیانجامد .

خوشبختانه اگر درمراحل اولیه بیماری تشخیص داده شود ، امکان بهبود و اصلاح وجود دارد .

با پیروی از یک رژیم غذایی سالم ، افزایش فعالیت بدنی و مصرف مکمل ها می توانید چربی اضافی را کاهش داده و از خطر ابتلا به موارد پیشرفته تر بیماری جلوگیری کنید .

وزن کم کنید

درصورت چاقی یا اضافه وزن ،برای رسیدن به وزن سالم میزان کالری مصرفی روزانه را کاهش و میزان فعالیت فیزیکی را افزایش دهید . کاهش کالری مصرف کلید کاهش وزن و مدیریت بیماری است . اگر در گذشته سعی در کاهش وزن داشتید و ناموفق بودید از پزشک خود کمک بگیرید .

  یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید

یک رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ، سبزیجات و غلامت کامل داشته باشید  و میزان کالری دریافتی را محاسبه کنید .

ورزش کنید و فعال تر باشید

اکثر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش کنید . اگر در پی کاهش وزن هستید ، ورزش می تواند کمک موثری باشد ؛ اما اگر سابقه ورزش منظم ندارید ، ابتدا  با پزشک معالج خود مشورت نموده و به آرامی شروع کنید .

دیابت خود را کنترل کنید

برای کنترل دیابت از دستورالعمل های پزشک معالج خود پیروی کنید . داروها را طبق دستور پرشک مصرف نموده و قند خونتان را به دقت چک کنید .

کلسترول خون را کاهش دهید

یک رژیم غذایی گیاهی و سالم ، تمرین و مصرف داروها می تواند کلسترول و تری گلیسریدهای شما را در سطح نرمال نگه دارد .

از کبد خود مراقبت کنید

از مواردی که استرس بیش از حدی به کبد شما وارد می کنند ، بپرهیزید . برای مثال الکل ننوشید . همه داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید . قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی با پزشک خود مشورت کنید چراکه همه محصولات گیاهی بی خطر نیستند.

ویتامین E

به لحاظ تئوری ویتامین E و سایر ویتامین های موسوم به آنتی اکسیدان می توانند با کاهش یا خنثی سازی صدمات ناشی از التهاب ، از کبد محافظت نمایند ؛ اما در این باره به مطالعات بیشتری نیاز داریم .

قهوه

در بررسی مبتلایان به کبدچرب غیرالکلی ، افرادی که روزانه دو یا چند فنجان قهوه می نوشیدند ، در مقایسه با کسانی که قهوه مصرف نمی کردند ، آسیب های کبدی کم تری داشتند .

هنوز مشخص نیست که قهوه چه تاثیری بر آسیب های کبدی دارد اما براساس یافته های تحقیقاتی احتمالا قهوه حاوی ترکیبات خاصی است که می توانند در کاهش التهاب موثرباشند .

اگر درحال حاضر قهوه می نوشید ، ممکن است با این نتایج احساس بهتری نسبت به قهوه صبحگاهی داشته باشید ؛

در غیر این صورت ، این دلیل خوبی برای شروع نیست . در مورد مزایای بالقوه قهوه با پزشک معالج خود مشورت کنید .

سوالات متداول در مورد کبد چرب