افسردگی رایج‌ترین اختلال روانشناختی است و افراد با جنسیت، سن، جایگاه اجتماعی و فرهنگی مختلف در برابر آن آسیب‌پذیر هستند. کودکان به دلیل ناتوانی در پردازش و بیان احساسات خود، علائم متفاوتی نسبت به بزرگسالان از افسردگی بروز می‌دهند. با توجه به اهمیتی که تشخیص و درمان زودهنگام افسردگی در کودکان وجود دارد، بر اساس داده های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، حدود ۴٪ از کودکان ۳ تا ۱۷ ساله در ایالات متحده به افسردگی تشخیص‌داده‌شده مبتلا بوده‌اند. در این مقاله علائم افسردگی در کودکان 10 ساله را بررسی خواهیم کرد.
افسردگی در کودکان
کودکان مانند بزرگسالان، احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند و روزهای شاد و ناراحت دارند. وقتی از اختلال افسردگی در کودکان صحبت می‌کنیم، یعنی علائم و نشانه‌ها نسبتا ثابت هستند و کودک در شرایط مختلف و محیط‌های مختلف این علائم را بروز می‌دهد. از طرف دیگر، ماندگاری و ثبات علائم باعث می‌شوند تا کودک در ارتباط با بزرگ‌ترها و همسالان خود مشکل داشته باشد.
به طور کلی، برای پاسخ دقیق‌تر به سوالافسردگی چیست باید گفت، افسردگی یک اختلال خلقی است که احساس ناراحتی و فقدان لذت را به مدت طولانی ایجاد می‌کند. افسردگی نحوه فکر کردن و در نتیجه اعمال شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مشکلاتی در سطح روانی و جسمی ایجاد می‌کند. افسردگی باعث احساس غم و غصه می‌شود اما این تنها نشانه افسردگی نیست. کودکان مبتلا به افسردگی احساس پوچی زیادی تجربه می‌کنند، گوشه‌گیر می‌شوند یا ممکن است پرخاشگر و تحریک پذیر باشند. در صورتی که این علائم در واکنش به اتفاقاتی مثل دعوا در مدرسه یا نمره بد باشد و در مدت کوتاهی از بین رود، نشانه افسردگی نیست.
حداقل مدت زمانی که حضور خلق افسرده و ناراحت یا تحریک پذیر را شامل تشخیص افسردگی می‌کند، دو هفته است. در صورتی که علائم به مدت دوهفته و نسبتا پایدار باشد، احتمالا علائم بیشتری وجود دارد. تغییر در چرخه خواب، تغییر میزان اشتها و وزن، بی‌توجهی و عدم علاقه به فعالیت‌هایی مثل بازی‌های موردعلاقه مهم‌ترین علائم احتمالی هستند.
علائم افسردگی در کودکان 10 ساله
پایداری علائم زیر به مدت حداقل دو هفته به شکلی که اکثر اوقات و اکثر روزها وجود داشته باشد:
- ناراحتی و غم یا خلق منفی
- تحریک پذیری و بداخلاقی یا بدقلقی
- عدم علاقه به فعالیت‌هایی که قبلا برای او جذاب بودند
- احساس خستگی و ناتوانی
علاوه بر این علائم، برخی از علائم زیر نیز ممکن است دیده شوند:
- ناتوانی در به خواب رفتن یا زیاد خوابیدن
- ناتوانی در تمرکز و حفظ توجه
- کاهش ارتباط با دوستان و خانواده
- بلاتکلیفی
- کاهش شدید اعتماد به نفس
- کاهش یا افزایش شدید اشتها به طوری که باعث تغییر چشمگیر در وزن شود
- بی قراری
- احساس گناه یا عذاب وجدان کاذب
- افکار و حرف زدن درباره مرگ
- آسیب عمدی به خود
نکته: تشخیص اختلالات روانشناختی امری پیچیده است که محدود به علائم و نشانه‌ها نمی‌شود. این موضوع مخصوصا درباره کودکان حساس‌تر است. در صورتی که فکر می‌کنید کودک شما برخی از علائم را بروز می‌دهد حتما به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO):
در سال 2021، تقریباً 10 تا 20 درصد کودکان و نوجوانان در سراسر جهان با مشکلات سلامت روانی مواجه هستند که افسردگی یکی از شایع‌ترین آنهاست و حدود 3 درصد از کودکان در سنین مدرسه به افسردگی مبتلا می‌شوند. همچنین WHO هشدار داده است که تشخیص و درمان به‌موقع افسردگی در کودکان می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کند.
درمان افسردگی در کودکان
درمان اصلی افسردگی، رواندرمانی است. رواندرمانی برای کودکان روش و شکل خاصی دارد که توسط متخصص کودک انجام می‌شود. متخصص ممکن است از روش‌های مختلفی از جمله بازی‌درمانی استفاده کند. در صورت نیاز ممکن است متخصص استفاده از داروهای ضدافسردگی را تجویز کند.
به طور کلی می‌توان انتظار داشت از 4 هفته الی 4 ماه کودک شروع به بهبودی کرده و علائم به مرور زمان از بین بروند.
انواع افسردگی در کودکان
افسردگی بر اساس شدت، زمان و ماهیت علائم انواع مختلفی دارد که هر کدام تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. در این بخش انواع افسردگی در کودکان را بررسی می‌کنیم.
- افسردگی اساسی: این نوع از افسردگی در کودکان رایج‌تر است. در این اختلال علائم شدید هستند و در مدت کوتاهی به‌وجود می‌آیند. کودک مبتلا به این نوع از افسردگی احتمالا زیاد می‌خوابد، بسیار ناراحت یا بسیار عصبانی است و میلی به برقراری ارتباط با دوستان و خانواده ندارد.
- PMDD: این اختلال مخصوص به زنان و دختران است و نوع شدیدتر PMS است. دخترانی که اولین چرخه‌های قاعدگی خود را تجربه می‌کنند ممکن است به این نوع از افسردگی مبتلا شوند. دختران مبتلا به این اختلال از حدود یک هفته قبل از شروع قاعدگی، علائم افسردگی یا اضطراب دارند و حدود یک هفته بعد از آن علائم از بین می‌روند یا کمرنگ می‌شوند. این دختران توانایی تمرکز و توجه خود ا از دست می‌دهند، به شدت تحریک پذیر و عصبانی می‌شوند و همینطور دردهای جسمی مربوط به قاعدگی مثل گرفتگی عضلات شکم و ران و درد در سینه را تجربه می‌کنند.
- افسردگی فصلی: کودکان مبتلا به این اختلال در فصل‌های سرد سال یعنی پاییز و زمستان علائم و نشانه‌های افسردگی را دارند و با ورود به بهار علائم به شدت کمرنگ می‌شوند یا کاملا از بین می‌روند. احتمال ابتلا کودکان ایرانی به این اختلال بسیار کم است و معمولا در کشورهایی که زمستان‌های بسیار تاریک و سرد دارند مثل کشورهای اسکاندیناوی رایج است.
- اختلال خلق اخلالگر: پررنگ‌ترین نشانه ابتلا به این اختلال، انفجار خشم است. کودکان مبتلا به این اختلال به صورت ناگهانی و در واکنش به اتفاقی که نیاز به حجم زیادی از خشم ندارد، واکنش‌های انفجاری خصمانه دارند، ممکن است ناخواسته به خود یا دیگری آسیب بزنند و از کلام و عبارت‌های توهین‌آمیز استفاده می‌کنند. این کودکان ممکن است هیچ علامتی از ناراحتی و غم از خود نشان ندهند.
- دیستایمی: این اختلال علائم بسیار خفیف‌تری نسبت به افسردگی اساسی دارد اما برای مدت بسیار طولانی‌تر وجود دارد. احتمال ابتلا کودکان به این اختلال بسیار کم است اما در صورتی که والدین یا یکی از نزدیکانی که با کودک ارتباط دارد به افسردگی مبتلا باشد، کودک در خطر ابتلا قرار دارد.
نرخ ابتلا به افسردگی در کودکان
همانطور که گفته شد به طور کلی 3 درصد کودکان و نوجوانان 3 الی 17 ساله به افسردگی مبتلا می‌شوند. با توجه به اینکه نوجوانان بسیار بیشتر از کودکان به این اختلال مبتلا می‌شوند، کودکان 10 ساله مخصوصا پسرها به احتمال خیلی کمتر به افسردگی مبتلا می‌شوند. دخترانی که قاعدگی را تجربه می‌کنند، مخصوصا دخترانی که دچار قاعدگی زودرس هستند، بیشتر از بقیه در خطر ابتلا به افسردگی هستند.
دلیل ابتلا کودکان به افسردگی
با توجه به پیچیدگی روان انسان و عوامل مختلفی که بر سلامت روان ما تاثیر دارند، مشخص کردن دلیل اصلی و دقیق ابتلا به افسردگی ممکن نیست. در این بخش عوامل مختلف موثر را بررسی خواهیم کرد.
- ژنتیک: ژنتیک احتمالا تاثیرگذارترین عامل ابتلا کودکان مخصوصا قبل از نوجوانی به افسردگی است.
- بیماری‌های جسمی و پزشکی: آسیب‌های جسمی و بیماری‌های مزمن مثل سرطان نقش پررنگی در ابتلا کودکان به افسردگی دارند.
- تجارب استرس‌زا: توانایی کودکان در تحمل استرس بسیار کمتر از بزرگسالان است و تجاربی مثل طلاق والدین، تغییر محل زندگی، مرگ دوستان و عزیزان می‌تواند تاثیر منفی زیادی بر سلامت روان آنها داشته باشد.
- تروما و سواستفاده: تجربه زورگویی در مدرسه یا سواستفاده جسمی و جنسی عامل خطر پررنگی در ابتلا به افسردگی برای کودکان است.
- قاعدگی: تجربه اولین قاعدگی مخصوصا برای کودکانی که از قبل آموزشی برای آن دریافت نکرده‌اند بسیار دشوار است و می‌تواند عامل مهمی در ابتلا به افسردگی باشد.
- درگیری با اختلالات عصبی رشدی: شامل اوتیسم، بیش فعالی، دیسلکسیا و…
عوارض ابتلا به افسردگی در کودکان
بزرگ‌ترین خطری که کودکان مبتلا به افسردگی را تهدید می‌کند، آسیب‌پذیری بیشتر آنها در برابر آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد یا سواستفاده جنسی در آینده است. عدم درمان افسردگی در دوره کودکی، کودک را در برابر اختلالات روانشناختی دیگر آسیب‌پذیر می‌کند.
علاوه بر این موارد، ابتلا به افسردگی از سنین کودکی و برای مدت طولانی باعث می‌شود تا سلامت جسمانی او نیز به شدت در خطر باشد و در معرض بیماری‌های مختلفی قرار گیرد.
کلام آخر
کودکان، مانند بزرگسالان در خطر ابتلا به اختلالات خلقی از جمله افسردگی هستند. به دلیل ناتوانی آنها در پردازش و بیان احساسات خود، ممکن است علائم غیرمعمول از خود بروز دهند. در این مقاله همه علائم افسردگی در کودکان 10 ساله را بررسی کردیم و اطلاعات تکمیلی در این زمینه ارائه شد.
منابع:
نظرات کاربران