زخم معده چیست؟
زخم معده که تحت عنوان زخم اثنی عشر نیز شناخته می شود ناشی از وجود زخم های دردناک در معده است . زخم معده نوعی بیماری اولسر پپتیک بشمار می رود . اولسر پپتیک به هرگونه زخمی گویند که برمعده و روده کوچک تاثیر می گذارد .
زخم معده هنگامی اتفاق می افتد که لایه ضخیم مخاطی که از معده شما در برابر شیره معده محافظت می کند، کاهش یابد . در نتیجه اسیدهای گوارشی بافت پوششی معده را تخریب کرده و زخم ایجاد می کنند .
برخی موارد زخم معده به سادگی قابل درمان هستند اما بدون درمان مناسب بیماری شدت می یابد.
چه عواملی باعث ایجاد زخم معده می شود؟
زخم معده تقریباً همیشه ناشی از یکی از موارد زیر است:
- عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
- مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین ، ایبوپروفن یا ناپروکسن
- به ندرت وضعیتی موسوم به سندرم زولینگر – ادیسون با افزایش تولید اسید در بدن باعث ایجاد زخم های معدی – روده ای می شود . این سندرم کم تر از یک درصد زخم های معده را ایجاد می کند.
علائم زخم معده
برخی از علایم به زخم های معده مربوط می شوند. شدت علایم به شدت زخم بستگی دارد .
شایع ترین علامت احساس سوزش یا درد وسط شکم بین سینه و شکم است . معمولا زمانی که معده خالی باشد درد شدیدتر خواهد بود و می تواند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سایر علایم و نشانه های زخم معده عبارتند از :
- درد مبهم در شکم
- کاهش وزن
- امتناع از غذا خوردن به خاطر درد
- تهوع و استفراغ
- نفخ
- احساس سیری
- آروغ زدن یا ریفلاکس اسید
- سوزش سر دل که احساس سوزش در قفسه سینه است.
- دردی که با خوردن ، نوشیدن یا مصرف آنتی اسیدها بهبود یابد .
- کم خونی که علایم آن عبارتند از خستگی ، تنگی نفس و رنگ پریدگی
- مدفوع تیره و قیرمانند
- استفراغ خونی یا شبیه تفاله قهوه
در صورت بروز هر یک از علایم زخم معده با پزشک خود مشورت کنید. گرچه شاید ناراحتی و درد خفیف باشد ، زخم های معده در صورت عدم درمان بدتر می شوند. خونریزی زخم ها می توانند زندگی بیمار را به خطر بیاندازند.
زخم معده چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص و درمان بستگی به علائم و شدت زخم دارد . برای تشخیص زخم معده ، پزشک تاریخچه پزشکی شما را همراه با علائم و داروهای مصرفی بررسی می کند.
به منظور رد احتمال عفونت H پیلوری آزمایش مدفوع یا آزمایش تنفسی انجام خواهد شد . در آزمایش تنفسی شما باید مایع شفافی را بنوشید و سپس درون کیسه ای نفس بکشید ؛ در آخر این کیسه مهرو موم می شود . درصورت وجود H پیلوری ، دی اکسید کربن موجود در نمونه تنفسی بیش از حد طبیعی است .
آزمایشات و پروسجرهای دیگری که برای تشخیص زخم معده استفاده می شود عبارتند از:
- بلع باریم : با نوشیدن یک مایع غلیظ سفیدرنگ(باریوم) بخش فوقانی مجرای گوارش پوشانده شده و پزشک می تواند با اشعه X معده و روده باریک را ببیند .
- آندوسکوپی (EGD): یک لوله نازک و روشن از طریق دهان به درون معده و بخش ابتدایی روده کوچک وارد می شود .این آزمایش برای بررسی زخم ، خونریزی یا هر نوع بافت غیرعادی بکار می رود.
- بیوپسی آندوسکوپی: یک قطعه از بافت معده برداشته می شود تا در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد .
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد زخم معده ، نمودار سه بعدی ذیل را ملاحظه فرمایید .
درمان زخم معده
برحسب علت زخم درمان متفاوت خواهد بود . اکثر زخم ها با تجویز پزشک قابل درمان هستند اما ممکن است در موارد نادر نیاز به جراحی باشد .
درمان سریع زخم اهمیت بسزایی دارد . در مورد برنامه درمانی با پزشک خود صحبت کنید . اگر درحال حاضر زخم تان خونریزی دارد ، بایستی برای معالجه با آندوسکوپی و تزریق داخل وریدی بستری شوید. ممکن است نیاز به انتقال خون داشته باشید .
درمان غیر جراحی
چنانچه زخم معده شما ناشی از H پیلوری است باید آنتی بیوتیک و داروهایی به نام مهارکننده پمپ پروتون (PPI) مصرف کنید. PPI تولید اسید توسط سلول های معده را متوقف می سازد .
علاوه براین روش ها پزشک ممکن موارد ذیل را توصیه کند :
- بلوکرهای گیرنده H2 (داروهایی که تولید اسید را نیز مسدود می کنند).
- قطع مصرف تمام NSAID ها
- آندوسکوپی پیگیری
- پروبیوتیک ها (باکتری های مفیدی که در از بین بردن H. پیلوری موثرند).
- مکمل بیسموت
گاهی علایم زخم با درمان به سرعت تسکین می یابد ولیکن حتی اگر علایم از بین نرود باید به مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک معالج خود ادامه دهید. این امر برای اطمینان از نابودی تمام باکتری ها به ویژه در موارد عفونت های H. پیلوری اهمیت بسزایی دارد.
عوارض جانبی داروهای مصرفی در معالجه زخم معده عبارتند از :
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سردرد
- اسهال
- درد شکم
این عوارض جانبی معمولاً موقتی هستند. اگر هر یک از این عوارض جانبی ناراحتی شدیدی درپی داشت در مورد تغییر دارو با پزشک معالج مشورت کنید .
درمان جراحی
زخم معده در موارد بسیار نادر نیازمند عمل جراحی است . این حالت در زخم هایی اتفاق می افتد که :
- عودکننده اند .
- درمان نمی شوند.
- خونریزی دارند .
- درمعده خونریزی کرده اند .
- مانع جریان غذا از معده به روده باریک می شوند .
جراحی می تواند شامل موارد زیر باشد :
- برداشتن کل زخم
- برداشتن بافت قسمتی از روده و قرار دادن آن در محل زخم
- قطع شریان خونریزی دهنده
- قطع اعصاب معده به منظورکاهش تولید اسید معده
رژیم غذایی سالم
در گذشته تصور براین بود که رژیم غذایی می تواند سبب ایجاد زخم معده شود .
اینک شما می دانید که این حقیقت ندارد .
به علاوه می دانیم اگرچه غذاهایی که می خوریم سبب ایجاد یا درمان زخم معده نمی شوند ، رژیم غذایی سالم برای دستگاه گوارش و سلامت عمومی شما موثر است .
به طور کلی رژیم غذایی سرشار از میوه ، سبزیجات و فیبر انتخاب بسیار خوبی است.
ممکن است برخی غذاها در از بین بردن H. پیلوری موثر باشند . غذاهایی که به مقابله با H. pylori یا تقویت باکتریهای سالم بدن کمک کنند عبارتند از:
- کلم بروکلی ، گل کلم ، کلم و تربچه
- سبزیجات برگ دار مانند اسفناج و کلم
- غذاهای سرشار از پروبیوتیک ، از جمله کلم ترش ، میسو ، کامبوچا (فرآورده ای از گلسنگ ها)، ماست (خصوصاً با لاکتوباسیلوس و ساکارومایسز)
- سیب
- شاه توت، بلوبری ، توت فرنگی و تمشک سیاه
- روغن زیتون
به علاوه از آنجایی که شاید زخم معده با بیماری ریفلاکس اسید همراه باشد، بهتر است در مدت درمان زخم از مصرف غذاهای تند و ترش بپرهیزید .
در مورد غذاهای مفید و مضر برای زخم معده بیشتر اطلاعات کسب کنید.
داروهای خانگی زخم معده
علاوه بر خوردن غذاهای سالم ، موارد زیر می تواند به کاهش اثرات H. pylori ، باکتری که اکثر زخم های معده را ایجاد می کند ، کمک نماید . هرچند این مکمل ها جایگزین داروهای فعلی یا برنامه درمانی کنونی شما نیستند .
- پروبیوتیک ها
- عسل
- گلوتامین (منابع غذایی شامل مرغ ، ماهی ، تخم مرغ ، اسفناج و کلم)
شاید پزشک برای تسکین درد و ناراحتی ناشی از زخم ، پیشنهاداتی را ارائه کند. در مورد روش های درمانی طبیعی و خانگی زخم معده با پزشک معالج خود مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟
اگر فکر می کنید زخم معده دارید ، با پزشک خود تماس بگیرید و در مورد علایم و گزینه های درمانی با وی مشورت کنید. اگر در حال حاضر پزشکی ندارید می توانید برای یافتن نزدیک ترین پزشک از ابزار Healthline FindCare کمک بگیرید.
مراقبت از زخم معده اهمیت زیادی دارد چون در صورت عدم درمان زخم و H. پیلوری می تواند باعث موارد زیر شود :
- خونریزی از محل زخم که گاهی تهدید کننده حیات بیمار است .
- نفوذ ، زمانی رخ می دهد که زخم از دیواره مجرای گوارش به اندام دیگری مانند لوزالمعده می رسد .
- سوراخ شدن ، هنگامی اتفاق می افتد که زخم حفره ای را در دیواره دستگاه گوارش ایجاد می کند.
- انسداد مجرای گوارش به دلیل تورم بافت های ملتهب
- سرطان معده بویژه سرطان گاستریک غیر کاردیاک
در صورت بروز هر یک از این علائم ، حتما بلافاصله با پزشک تماس بگیرید :
- ضعف
- سخت نفش کشیدن
- تهوع یا مدفوع قرمز یا سیاه
- درد شدید و ناگهانی در شکم که از بین نمی رود .
پیشگیری از زخم معده
به منظور پیشگیری از شیوع باکتری هایی که ممکن است باعث ایجاد زخم معده شوند ، دست های خود را به طور مرتب با صابون و آب بشویید. به علاوه حتما تمام مواد غذایی را کاملا تمیز نموده و در صورت لزوم آن ها را به طور کامل بپزید .
برای جلوگیری از ایجاد زخم ناشی از NSAID ، مصرف این داروها (در صورت امکان) متوقف شده یا محدود گردد . در صورت نیاز به NSAIDs ، حتما مقدار تجویز شده را مصرف کنید و از نوشیدن الکل خودداری نمایید . همواره این داروها را با غذا و مایعات کافی استفاده کنید.
نظرات کاربران