بواسیر یا هموروئید یکی از شایع‌ترین مشکلات ناحیه مقعد است که در مردان و زنان با شدت و علائم متفاوتی بروز می‌کند.
این بیماری در اثر تورم و گشاد شدن رگ‌های خونی در ناحیه مقعد و راست‌روده ایجاد میشود و ممکن است باعث درد، خونریزی یا خارش شود.
اگرچه بواسیر در نگاه اول بیماری خطرناکی نیست، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند زندگی روزمره را مختل کرده و به عوارضی مانند خونریزی مزمن یا کم‌خونی منجر شود.
در این مقاله از مدیک‌پاب، به‌صورت دقیق بررسی می‌کنیم که علائم بواسیر در زنان و مردان چیست، چرا بروز می‌کند و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد.
بواسیر Hemorrhoids چیست؟
بواسیر یا هموروئید یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند، اما اغلب تا زمانی که علائم آن شدید نشود، مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
این بیماری در اثر تورم یا گشاد شدن رگ‌های خونی در انتهای راست‌روده و اطراف مقعد به‌وجود می‌آید. این رگ‌ها در حالت طبیعی به کنترل اجابت مزاج کمک می‌کنند، اما زمانی که فشار زیادی به آن‌ها وارد شود، دیواره‌شان ضعیف و متورم میشود و بواسیر شکل می‌گیرد.
این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- بواسیر داخلی: در قسمت داخلی راست‌روده (داخل مقعد) ایجاد میشود و معمولاً بدون درد است. علامت اصلی آن خونریزی قرمز روشن هنگام دفع مدفوع است.
- بواسیر خارجی: در زیر پوست اطراف مقعد ایجاد میشود. این نوع معمولاً دردناک‌تر است، مخصوصاً هنگام نشستن، دفع یا حتی لمس ناحیه.
در برخی افراد، هر دو نوع بواسیر همزمان دیده میشود.
در مراحل اولیه، بواسیر ممکن است بدون علامت باشد و فرد تنها احساس ناراحتی جزئی در هنگام دفع داشته باشد. اما در صورت عدم درمان، رگ‌های ملتهب بیشتر برجسته می‌شوند و می‌توانند باعث درد، خونریزی، خارش یا حتی بیرون‌زدگی بافت مقعد شوند.
در موارد پیشرفته‌تر، لخته‌های خونی در داخل رگ‌ها تشکیل میشود که به آن بواسیر ترومبوزه (Thrombosed Hemorrhoid) گفته میشود و معمولاً با درد شدید همراه است.
به‌طور خلاصه، بواسیر نتیجه ترکیب عواملی است که باعث فشار بیش ازحد و کاهش انعطاف‌پذیری رگ‌های مقعدی می‌شوند، اگر به موقع تشخیص داده شود، در بیشتر موارد می‌توان آن را با درمان‌های ساده یا لیزری کنترل و به‌طور کامل برطرف کرد.
علل ایجاد بواسیر
بواسیر معمولاً یک‌دفعه و بی‌دلیل به‌وجود نمی‌آید. پشت این بیماری تقریباً همیشه یک عامل مشترک وجود دارد: افزایش فشار روی رگ‌های ناحیه مقعد و راست‌روده. وقتی مدام به این رگ‌ها فشار وارد شود، دیواره‌شان ضعیف میشود، خون در آن‌ها جمع میشود و کم‌کم به‌صورت برآمدگی یا تورم خودش را نشان می‌دهد. این فشار می‌تواند از طرف روده (مثلاً هنگام زور زدن)، از طرف شکم و لگن (مثلاً در بارداری یا چاقی) یا حتی به خاطر سبک زندگی کم‌تحرک ایجاد شود.
نکته مهم این است که بواسیر هم می‌تواند به‌دلیل یک عامل واضح مثل یبوست به‌وجود بیاید، هم به‌دلیل چند عامل خفیف که کنار هم جمع شده‌اند. برای همین بعضی‌ها می‌گویند «من هیچ کاری نکردم اما بواسیر گرفتم!» درحالی‌که اگر به عادت‌های روزانه‌شان نگاه کنیم، علت‌ها کاملاً قابل ردیابی است.
- یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع
شایع‌ترین علت بواسیر است. وقتی مدفوع سفت باشد و فرد مجبور شود برای خارج کردنش فشار بیاورد، فشار داخل شکم و روی رگ‌های مقعدی بالا می‌رود و به‌تدریج بواسیر ایجاد میشود.
- نشستن طولانی‌مدت (به‌خصوص در سرویس بهداشتی)
نشستن زیاد، مخصوصاً روی توالت و موبایل دست‌گرفتن، باعث میشود خون در رگ‌های پایین لگن جمع شود و تورم بواسیر را بیشتر کند.
- رژیم غذایی کم‌فیبر
مصرف کم میوه، سبزی، سالاد، غلات سبوس‌دار و آب → یبوست → زور زدن → بواسیر. این زنجیره در خیلی از بیماران دیده میشود.
- بارداری و زایمان طبیعی
در خانم‌ها، هم فشار رحم روی رگ‌های لگنی و هم یبوست بارداری، و هم زور زدن موقع زایمان می‌تواند شروع‌کننده بواسیر باشد یا بواسیر قبلی را بدتر کند.
- چاقی و شکم بزرگ
اضافه‌وزن، مخصوصاً چاقی شکمی، فشار مداوم به عروق لگنی وارد می‌کند و احتمال هموروئید را بالا می‌برد.
- اسهال طولانی یا دفع‌های مکرر
فقط یبوست نیست؛ اسهال هم اگر طولانی شود و فرد مرتب به توالت برود، به دیواره مقعد فشار می‌آورد و می‌تواند بواسیر ایجاد کند.
- بلند کردن اجسام سنگین یا کارهای بدنی شدید
کسانی که شغل فیزیکی سنگین دارند یا بدنسازی با وزنه‌های بالا انجام می‌دهند، اگر اصول تنفسی را رعایت نکنند، فشار شکمی‌شان بالا می‌رود و همین می‌تواند به بواسیر منجر شود.
- افزایش سن
با بالاتر رفتن سن، بافت‌های نگه‌دارنده رگ‌های مقعدی شل‌تر می‌شوند و رگ‌ها راحت‌تر بیرون می‌زنند. به همین دلیل بواسیر در سنین بالاتر شایع‌تر است.
- سرفه‌های مزمن، بیماری‌های ریوی یا هر چیزی که فشار شکمی را بالا ببرد
سرفه‌های طولانی، بارداری‌های متعدد، حتی برخی بیماری‌های کبدی که فشار داخل شکم را بالا می‌برند می‌توانند در بروز بواسیر نقش داشته باشند.
- سابقه خانوادگی و ضعف بافت همبند
در بعضی افراد، ساختار بافتی رگ‌ها و دیواره مقعد به‌صورت ژنتیکی ضعیف‌تر است و زودتر دچار هموروئید می‌شوند؛ حتی با فشارهای کم.
- بی‌تحرکی و سبک زندگی نشسته
کار اداری، رانندگی طولانی، نداشتن ورزش روزانه → کند شدن حرکات روده → یبوست → بواسیر.
اگر چندتا از این عوامل با هم در یک فرد وجود داشته باشد (مثلاً: زن + بارداری + یبوست + نشستن زیاد) احتمال بروز بواسیر خیلی بیشتر میشود. به همین خاطر در درمان، فقط نباید بواسیر را برداشت؛ باید عامل فشار را هم اصلاح کرد، وگرنه دوباره برمی‌گردد.
علائم بواسیر در زنان
بواسیر در زنان یکی از مشکلات شایع ناحیه مقعد است که می‌تواند از ناراحتی خفیف تا درد و خونریزی جدی متغیر باشد. تغییرات هورمونی، بارداری، زایمان طبیعی و کم‌تحرکی از دلایل مهمی هستند که احتمال ابتلا به این بیماری را در زنان افزایش می‌دهند.
۱. خونریزی هنگام اجابت مزاج
یکی از اولین نشانه‌های بواسیر داخلی در زنان، خون ریزی قرمز روشن در هنگام دفع مدفوع است. این خون معمولاً روی دستمال یا در آب توالت دیده میشود و بدون درد است.
اما اگر خونریزی شدید یا مکرر باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کرد تا سایر علل جدی‌تر مانند شقاق یا پولیپ بررسی شوند.
۲. درد یا سوزش در ناحیه مقعد
در بواسیر خارجی یا ترومبوزه (دارای لخته خون)، زنان ممکن است درد شدیدی در هنگام نشستن، راه رفتن یا دفع مدفوع احساس کنند. این درد گاهی با احساس تیر کشیدن یا فشار در ناحیه مقعد همراه است.
۳. احساس خارش یا تحریک پوستی
ترشحات مخاطی از رگ‌های ملتهب می‌تواند پوست اطراف مقعد را تحریک کند و باعث خارش، سوزش یا التهاب شود. این علامت یکی از آزاردهنده‌ترین نشانه‌های بواسیر در زنان است و معمولاً با خشکی یا سوزش پوست همراه است.
۴. احساس برآمدگی یا توده در اطراف مقعد
در بواسیر خارجی، زنان ممکن است هنگام لمس یا شست‌وشو متوجه برجستگی نرم یا توده‌ای کوچک در اطراف مقعد شوند. این توده در واقع همان رگ‌های متورم است و ممکن است هنگام زور زدن یا بعد از زایمان بیشتر بیرون بزند.
۵. احساس سنگینی یا پر بودن در ناحیه مقعد
بعضی از زنان دچار حس ناراحت‌کننده‌ای در مقعد می‌شوند، شبیه به اینکه چیزی در آنجا گیر کرده است. این علامت معمولاً به‌دلیل تورم بواسیر داخلی یا التهاب مزمن ایجاد میشود.
۶. درد هنگام نشستن طولانی‌مدت
زنان شاغل یا خانه‌دارانی که مدت زیادی می‌نشینند، معمولاً متوجه می‌شوند که نشستن روی صندلی باعث تشدید درد میشود. این مسئله به‌دلیل افزایش فشار بر رگ‌های متورم اطراف مقعد است.
۷. علائم خاص در دوران بارداری و پس از زایمان
در دوران بارداری، فشار رحم بر رگ‌های لگنی و کاهش تحرک باعث بروز یا تشدید بواسیر میشود. بعد از زایمان طبیعی نیز به‌دلیل زور زدن در هنگام زایمان، برخی زنان دچار بیرون‌زدگی یا التهاب بواسیر می‌شوند که معمولاً با گذر زمان بهتر میشود.
۸. خستگی یا بی‌حوصلگی ناشی از خونریزی مزمن
در صورت تداوم خونریزی، بدن ممکن است دچار فقر آهن یا کم‌خونی شود و فرد احساس ضعف یا خستگی مداوم پیدا کند.
هرچند بواسیر در زنان بیماری رایجی است، اما علائم آن می‌تواند شبیه به مشکلات دیگری مانند شقاق مقعدی یا حتی فیستول باشد.
بنابراین تشخیص قطعی تنها با معاینه پزشک متخصص کولورکتال ممکن است.
علائم بواسیر در مردان
بواسیر در مردان به همان اندازه شایع است که در زنان، اما معمولاً دیرتر تشخیص داده میشود؛ چون بسیاری از مردان علائم را نادیده می‌گیرند یا از مراجعه به پزشک خجالت می‌کشند. بااین‌حال، تأخیر در درمان باعث پیشرفت بیماری و افزایش درد میشود.
در بیشتر مردان، بواسیر نتیجه سبک زندگی کم‌تحرک، یبوست مزمن، مصرف غذاهای سنگین یا فعالیت‌های فیزیکی شدید مانند وزنه‌برداری است. در کل علائم بواسیر در زنان و مردان معمولا یکسان است:
- خونریزی قرمز روشن هنگام دفع مدفوع
- درد یا سوزش در ناحیه مقعد، به‌ویژه هنگام نشستن
- احساس خارش یا التهاب پوستی اطراف مقعد
- وجود برآمدگی یا توده نرم در اطراف مقعد
- احساس تخلیه ناقص پس از اجابت مزاج
- احساس سنگینی یا فشار در ناحیه مقعد
- ناراحتی یا درد پس از فعالیت بدنی شدید
- تغییر در ضخامت یا شکل مدفوع
- ترشح مخاط یا رطوبت مداوم در اطراف مقعد
- خستگی یا بی‌حالی ناشی از خونریزی طولانی‌مدت
روش های درمان بواسیر در زنان و مردان
درمان بواسیر به نوع، شدت و مرحله بیماری بستگی دارد. در مراحل اولیه، معمولاً روش‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی می‌توانند علائم را کنترل کنند، اما در موارد پیشرفته‌تر نیاز به درمان‌های دارویی یا تخصصی وجود دارد.
درمان‌های خانگی بواسیر
در مراحل خفیف بیماری، رعایت چند اقدام ساده در خانه می‌تواند به کاهش التهاب، خارش و درد کمک کند:
- افزایش مصرف فیبر: میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار باعث نرم شدن مدفوع و کاهش فشار هنگام دفع می‌شوند.
- نوشیدن مایعات فراوان: آب کافی به حرکت طبیعی روده‌ها کمک می‌کند.
- حمام نشسته (سیتز بث): نشستن در آب گرم به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، دو تا سه بار در روز، باعث کاهش التهاب و بهبود جریان خون ناحیه میشود.
- پرهیز از نشستن طولانی‌مدت: به‌ویژه روی سطوح سخت یا توالت.
- ورزش منظم: پیاده‌روی روزانه یا حرکات سبک شکمی باعث تحریک حرکات روده میشود.
این روش‌ها به بهبود علائم کمک می‌کنند اما بواسیر را درمان قطعی نمی‌کنند؛ بنابراین در صورت تداوم درد یا خونریزی، مراجعه به پزشک ضروری است.
درمان دارویی و پمادهای موضعی
در مراحل متوسط بیماری، پزشک ممکن است از داروهای موضعی یا خوراکی برای کاهش التهاب و درد استفاده کند.
رایج‌ترین داروها و پمادهای بواسیر عبارت‌اند از:
- پماد آنتی‌هموروئید (Anti-Hemorrhoid): برای کاهش التهاب و خارش.
- پماد لیدوکائین: بی‌حسی موضعی و کاهش درد.
- پماد هیدروکورتیزون: برای کاهش التهاب در بواسیر خارجی.
- شیاف یا کرم پروکتوسدیل (Proctosedyl): ترکیب ضد التهاب و آنتی‌بیوتیک.
- داروهای نرم‌کننده مدفوع: مانند لاکتولوز یا پسیلیوم برای جلوگیری از یبوست.
این درمان‌ها موقتی‌اند و بیشتر برای کاهش علائم کاربرد دارند تا درمان قطعی. اگر پس از چند هفته بهبود حاصل نشود، باید روش‌های تخصصی‌تری در نظر گرفته شود.
درمان بواسیر با لیزر
در سال‌های اخیر، لیزر درمانی بواسیر جایگزین مؤثر و ایمنی برای جراحی سنتی شده است. در این روش، پزشک با استفاده از اشعه لیزر، رگ‌های متورم و بافت‌های آسیب‌دیده را بدون نیاز به تیغ یا بخیه از بین می‌برد.
مزایای لیزر بواسیر شامل موارد زیر است:
- بدون درد و خونریزی
- عدم نیاز به بستری در بیمارستان
- ترمیم سریع زخم و بازگشت فوری به زندگی عادی
- کاهش احتمال عفونت یا عود بیماری
- مناسب برای بیماران باردار یا افراد پرمشغله
درمان هموروئید با لیزر توسط دکتر نجاری، فلوشیپ فوق‌تخصصی کولورکتال در هیوا لیزر با بهره‌گیری از دستگاه‌های لیزر پیشرفته و روش‌های نوین جراحی، بدون بستری و با کمترین میزان درد انجام میشود.
در نهایت باید یادآوری کرد که بواسیر بیماری قابل درمانی است، اما انتخاب روش مناسب باید با نظر پزشک متخصص انجام شود. اگر علائم شما بیش از چند هفته ادامه یافته یا با خونریزی همراه است، بهتر است قبل از استفاده از هر دارویی، با پزشک متخصص کولورکتال مشورت کنید تا بهترین گزینه درمانی برای شما انتخاب شود.
سوالات متداول
۱. آیا بواسیر خودبه‌خود درمان میشود؟
در موارد خفیف، ممکن است با رعایت رژیم غذایی پرفیبر، مصرف مایعات و پرهیز از نشستن طولانی، علائم بواسیر کاهش یابد. اما در اغلب موارد، بدون درمان تخصصی، بیماری فقط موقتاً بهبود پیدا می‌کند و ممکن است دوباره عود کند.
۲. آیا درمان‌های خانگی می‌توانند بواسیر را برطرف کنند؟
خیر، درمان‌های خانگی مانند حمام آب گرم یا استفاده از پمادهای گیاهی فقط التهاب و خارش را کاهش می‌دهند. برای درمان قطعی، باید علت اصلی بیماری یعنی فشار بر رگ‌های مقعدی برطرف شود.
۳. بهترین روش درمان بواسیر کدام است؟
پیشرفته‌ترین و ایمن‌ترین روش درمان در حال حاضر، لیزر درمانی بواسیر است. این روش بدون تیغ جراحی، بدون بخیه و با حداقل درد انجام میشود و دوران نقاهت بسیار کوتاهی دارد.
۴. آیا لیزر بواسیر دردناک است؟
خیر، درمان با لیزر معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام میشود و بیماران در طول عمل هیچ دردی احساس نمی‌کنند.
اکثر بیماران همان روز مرخص می‌شوند و می‌توانند روز بعد به زندگی عادی بازگردند.
۵. بعد از درمان با لیزر، احتمال برگشت بواسیر وجود دارد؟
اگر بیمار رژیم غذایی مناسب داشته باشد، از یبوست جلوگیری کند و مدت طولانی ننشیند، احتمال عود بواسیر پس از لیزر بسیار کم است، به همین دلیل، بسیاری از پزشکان این روش را به‌عنوان درمان قطعی بواسیر توصیه می‌کنند.
۶. آیا درمان بواسیر در زنان باردار امکان‌پذیر است؟
در دوران بارداری، معمولاً درمان دارویی یا لیزر با نظر پزشک متخصص انجام میشود. بسیاری از زنان پس از زایمان و کاهش فشار لگنی، بهبود نسبی پیدا می‌کنند؛ اما اگر علائم ادامه یابد، لیزر گزینه‌ای ایمن محسوب میشود.
۷. آیا بواسیر خطرناک است؟
در بیشتر موارد خیر، اما در صورت خونریزی شدید، کم‌خونی، یا ایجاد عفونت، باید فوراً به پزشک مراجعه شود. تأخیر در درمان ممکن است باعث بروز شقاق یا فیستول شود.
۸. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر خون در مدفوع مشاهده کردید، درد و خارش مداوم دارید یا احساس برآمدگی در اطراف مقعد می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص کولورکتال مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
در پایان بدانید که …
بواسیر یکی از بیماری‌های شایع ناحیه مقعد است که در زنان و مردان با علائم مشابه اما دلایل متفاوت بروز می‌کند. این بیماری در بیشتر موارد به‌دلیل یبوست، نشستن طولانی‌مدت، رژیم غذایی کم‌فیبر یا فشار زیاد در دوران بارداری ایجاد میشود و می‌تواند باعث درد، خونریزی، خارش یا برآمدگی در ناحیه مقعد شود.
در مراحل اولیه، رعایت رژیم غذایی سالم، نوشیدن آب کافی و حمام آب گرم می‌تواند تا حدی علائم را کاهش دهد، اما در صورت ادامه درد یا خونریزی، باید برای درمان تخصصی بواسیر اقدام کرد تا از عوارضی مانند شقاق یا کم‌خونی پیشگیری شود.
درمان‌های دارویی معمولاً به‌صورت موقت علائم را کنترل می‌کنند، اما امروزه لیزر درمانی بواسیر به‌عنوان مؤثرترین و ایمن‌ترین روش شناخته میشود.
این روش بدون بخیه، بدون بستری و با کمترین درد انجام میشود و بیمار می‌تواند در مدت کوتاهی به زندگی عادی بازگردد.
در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که بواسیر هرچقدر زودتر تشخیص داده شود، درمان آن ساده‌تر و مؤثرتر خواهد بود.
بنابراین در صورت مشاهده علائمی مانند خونریزی یا درد مداوم، مراجعه به پزشک متخصص کولورکتال بهترین تصمیم برای حفظ سلامت گوارش و پیشگیری از عود بیماری است.
نظرات کاربران