نگاهی به واکسیناسیون در ایران از آبله تا کرونا

بعضی بیماری‌های واگیردار که امروزه هم نامشان آشنا است به اندازه‌ قرن‌ها و هزاره‌ها قدمت دارند. یکی از مصادیق این بیماری ها، بیماری آبله است که بیش از ۳ هزار سال از میان نسل‌های بشر قربانی گرفته است.

اولین واکسن در سال ۱۷۹۶ علیه بیماری کشنده آبله ساخته شده و این بیماری در سال ۱۹۸۰ در نتیجه واکسیناسیون در سطح جهانی ریشه کن شد. چیزی در حدود ۱۹۰ سال فاصله زمانی بین ساخت واکسن آبله و ریشه کنی آن زمان سپری شد.

سه دهه از ریشه کنی آبله می‌گذرد. تعداد موارد فلج اطفال به شدت کاهش یافته، مرگ و میر جهانی سرخک نیز افت واضحی داشته، تعداد بیشتری از افراد واکسینه می‌شوند و به مرور فواید ایمن سازی از طریق حفاظت علیه آنفلوانزا، مننژیت و سرطان شامل بالغین و نوجوانان می‌شود.

واکسیناسیون سالانه از مرگ ۲-۳ میلیون کودک در جهان جلوگیری می‌کند

آرزو دهقانی، دبیر انجمن علمی دانشجویی دانشکده بهداشت و ایمنی به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: هفته جهانی واکسیناسیون از ۴ لغایت ۱۰ اردیبهشت امسال با شعار “زندگی طولانی برای همه” نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری این هفته بهبود اقدامات جمعی مورد نیاز و ترویج استفاده از واکسن‌ها برای محافظت از افراد در هر سنی در برابر بیماری ها است. واکسیناسیون به عنوان یکی از موفق‌ترین و هزینه اثربخش‌ترین مداخلات بهداشتی شناخته شده به حفظ جان میلیون‌ها نفر در جهان کمک می‌کند.

به گفته مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران، اهداف کمپین امسال عبارتند از افزایش آگاهی عمومی در مورد اثرات مثبت واکسن‌ها در برابر بیماری در طول زندگی، ایجاد حمایت توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی برای واکسیناسیون، مشارکت سیاستگذاران بهداشتی و مدیران برنامه‌های واکسیناسیون در تایید اهمیت واکسیناسیون و ایمن سازی.

واکسیناسیون سراسری در ایران از چه زمانی آغاز شد؟

دهقانی گفت: واکسن یک فرآورده زیستی است که در برابر یک بیماری میکروبی مشخص، ایمنی فعالِ اکتسابی تولید می‌کند. در طی دو قرن گذشته تولید صد‌ها نوع واکسن برای مهار بیماری ها، باعث شده است که میلیارد‌ها انسان عمر طولانی تری داشته باشند. معروف‌ترین بیماری‌هایی که واکسن موثر دارند عبارتند از آبله، سه‌گانه (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه)، فلج اطفال، سل، MMR (سرخک، اوریون و سرخجه)، هپاتیت بی، مننژیت مننگوکوکی، آنفلوانزا، تب زرد، تیفوس هاری و کرونا.

مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران گفت: اگر نگاهی به تاریخچه واکسیناسیون در ایران بیندازیم، مایه‌کوبی آبله از زمان قاجار شروع و از سال ۱۳۲۲ طبق قانون مجلس شورای ملی برای آبله‌کوبی همگانی، اجرایی شد. انستیتو پاستور ایران و سرم‌سازی رازی هم که حوالی سال ۱۳۰۰ شمسی تاسیس شده بودند، آن‌قدر توانایی داشتند که واکسن کافی برای همه ایرانی‌ها تولید کنند. از سال ۱۳۵۳ نیز برنامه سراسری جدیدی همراه با آموزش عمومی برای واکسیناسیون کودکان در برابر ۶ بیماری رایج آغاز شد؛ اما چندان فراگیر نشد و پوشش واکسیناسیون در ایران در حدود ۳۰ درصد باقی ماند. از سال ۱۳۶۳ برنامه واکسیناسیون سراسری در ایران سازماندهی منسجم‌تری یافت و افراد مختلف از نوزاد تا بزرگسال واکسینه می‌شدند.

واکسیناسیون ۶۸ درصدی کرونا در ایران

دهقانی گفت: جمهوری اسلامی ایران از معدود کشور‌های جهان است که قدرت ساخت واکسن دارد. انستیتو پاستور و انستیتو رازی از پیشتازان واکسن سازی در ایران و جهان هستند. در طول همه‌گیری، واکسیناسیون کووید ۱۹ بر اهمیت ایمن سازی افراد در معرض خطر، از جمله افراد مسن، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و افراد مبتلا به بیماری‌های همراه تاکید کرده است.

در ایران طبق آخرین آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درصد واکسیناسیون کووید ۱۹ در نوبت اول در کل جمعیت ۷۶ درصد و واکسیناسیون نوبت دوم ۶۸ درصد است.

به گفته مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران علی رغم پیشرفت فراوان در برنامه‌های ایمن سازی، هنوز بسیاری از اهداف دور از دسترس قرار دارند.

بیش از ۵. ۱۹ میلیون کودک واکسینه نشده اند

در حال حاضر بیش از ۵. ۱۹ میلیون کودک واکسن نزده یا با واکسیناسیون ناکامل در دنیا زندگی می‌کنند. قطعا موفقیت برنامه‌های واکسیناسیون از یک سو نیاز به برنامه ریزی و زیرساخت مناسب و از سویی دیگر نیاز به اعتماد مردم به سیستم بهداشت و برنامه واکسیناسیون دارد.

دستیابی به اهداف حوزه سلامت به ویژه ارتقاء پوشش واکسیناسیون بدون مشارکت مردم امکانپذیر نیست و انجام برنامه واکسیناسیون چه در مواقع عمومی و چه در مواقع اضطراری همچون همه گیری کووید ۱۹ باید توسط تک تک افراد جامعه انجام شود.

دانشجوی دکترای سلامت در بلایا و حوادث گفت: نقش ارتباطات خطر در افزایش پوشش واکسیناسیون بسیار مهم و حیاتی است. ایجاد و حفظ اعتماد عمومی به دولت و حوزه سلامت کشور برای اجرا و تبعیت از سیاست‌های جدید در حوزه واکسیناسیون، اطلاع رسانی صحیح و همه جانبه جهت ارتقاء درک و آگاهی آحاد جامعه از جمله گروه‌های آسیب پذیر و حاشیه نشینان، افزایش هماهنگی بین سازمان‌های مسئول و راه اندازی کمپین‌های عمومی برای دعوت مردم به ایمن سازی حداکثری حداقل اقداماتی است که در حیطه فرآیند ارتباطات خطر می‌تواند انجام شود و موثر بوده و منجر به تغییر رفتار و افزایش پذیرش جامعه شود.