به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، امروز توسعه علم و فناوری یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه کشورها محسوب می‌شود و برهمین اساس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دولت تدبیر و امید همت کرده است تا مجد و بزرگی ایران زمین را دوباره به این مرز و بوم بازگرداند.
ایران اسلامی قرن‌ها پرچمدار شاخه‌های مختلف علوم و فنون در دنیا بوده و از این رهگذر صدها دانشمند فرزانه را به جامعه بشری معرفی کرده است؛ اما این جایگاه عظیم به دلایلی از تولید علم و دانش به تقلید و ترجمه از دیگران تنزل یافت؛ اما امروز با همت دانشمندان و مدیران این مرز و بوم، تلاشی دوباره برای اعتلای آن جایگاه عظیم آغاز شده است، عده‌ای از دلسوزان و دست‌اندرکاران علم و فناوری کشور عزم کرده‌اند تا با به میدان آوردن همت بلند دانشمندان، صنعتگران، فناوران، خیرین و عموم مردم بزرگ ایران، راه دشوار شکوفایی علم و فناوری را تسهیل کنند.
در این میان نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بسیار پررنگ بوده و در سال‌های اخیر اقدامات مؤثری برای توسعه علم و فناوری در ایران که سبقه‌ای طولانی در این زمینه دارد کرده است و پرچم پر افتخار کشور را پس از سال‌ها دوباره برافراشته است.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان نهادی فرابخشی در بدنه اجرایی دولت، مأموریت اساسی خود را در حوزه‌های مختلفی چون توسعه تجاری‌سازی فناوری، افزایش توان دیپلماسی فناوری، توسعه فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان و مشارکت فعال در سیاستگذاری و فرهنگ‌سازی حوزه علم و فناوری و نوآوری و دیگر محورهای کلیدی تعریف کرده است.
برای اطلاع از جزئیات خدمات یکساله اخیر معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با علیرضا خاکدامن؛ مشاور معاون علمی رئیس‌جمهور و سرپرست دفتر حوزه ریاست معاونت علمی به گفت‌و‌گو نشستیم که بخش اول این گفت‌و‌گو را از نظر می‌گذرانید:
تسنیم: عده‌ای اعتقاد دارند که معاونت علمی نسل‌های مختلفی را پشت سر گذاشته است و در هر نسل نیز با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده است. به صورت کلی معاونت علمی و فناوری را در وضعیت فعلی چگونه می‌بینید؟
معاونت علمی در سال 1385 تأسیس شد و شکل‌گیری معاونت علمی یک فرایند زمان‌بر بود؛ ما چهار نسل در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داشتیم که نسل اول بیشتر بر دستاوردهای تحقیقاتی اولیه متمرکز بود به عنوان مثال افزایش دانشجویان تحصیلات تکمیلی، حمایت از شکل‌گیری دانشگاه‌های غیرانتفاعی و بحث‌هایی که به افزایش کمی و کیفی تحقیقات دانشگاهی مبتنی بود.
یک مقدار که به جلوتر آمدیم به سمت ایجاد زیرساخت‌های حاکمیتی رسیدیم که شامل شورای عالی عتف، نقشه جامع علمی کشور و … است که به نوعی بر روی زیرساخت‌های حاکمیتی و فناوری‌های نوظهور تمرکز کرده بودند و در این نقطه ستادهای معاونت علمی نیز آغاز به کار کردند تا بر روی فناوری‌هایی مثل علوم شناختی، نانو و فناوری‌هایی که در کشور سابقه نداشته است کار شود.
نسل سوم، نسل حمایت از شرکت‌ها و ادبیات خلق ثروت بود که در آنجا قانون شرکت‌های دانش‌بنیان در سال 1389 تصویب شد. نسل سوم درواقع شامل بحث‌های معافیت مالیاتی و حمایت از شرکت‌ها بود. ما بالای 100 خدمت مختلف را به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دادیم که این باعث شد ادبیات خلق ثروت شکل گرفته و در کنار آن بحث‌های زیست‌بومی شکل گرفت.
امروز معتقد هستیم که در نسل چهارم معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار داریم که رسالت نسل چهارم بحث‌های اقتصاد دانش‌بنیان بوده و مهم‌ترین ابزار آن نیز قانون جهش تولید دانش‌بنیان است. اصلی‌ترین ابزار قانون جهش تولید دانش‌بنیان، ایجاد شرایط مساعد برای نقش‌آفرینی شرکت‌های بزرگ و صنایع سنتی در حوزه دانش‌بنیان بود؛ ما در گذشته معافیت مالیاتی داشتیم اما این معافیت مالیاتی متمرکز بر شرکت دانش‌بنیان بود و خود شرکت دانش‌بنیان معافیت مالیاتی می‌گرفت.
امروز بحث‌های معافیت مالیاتی و اعتبار مالیاتی بر روی فعالیت دانش‌بنیان تعریف شده است یعنی شرکت بزرگ و قدیمی که فعالیت دانش‌بنیان با همکاری اکوسیستم دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌دهد آن را مشمول معافیت مالیاتی و اعتبار مالیاتی قرار می‌دهیم.
این موضوع، پیش‌زمینه‌ای ایجاد کرده است تا اقتصاد دانش‌بنیان شکل بگیرد به این معنا که شرکت‌های دانش‌بنیان به جریان سنتی اقتصاد نفوذ کنند تا با اسب تروآی دانش‌بنیان، اقتصاد را دچار دگردیسی کرده و سعی کنیم که از یک اقتصاد سنتی به یک اقتصاد پیشرفته حرکت کنیم.
تسنیم: یکی از اتفاقات بزرگ در معاونت علمی در دوره جدید بازآرایی و تغییرات بزرگ در ترکیب ستادهای توسعه فناوری بود، علت این تغییرات و بازآرایی ستادها چه بود؟
دکتر دهقانی به محض سکانداری معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، موضوع بازآرایی ستادهای مختلف را به عنوان اصلی‌ترین ابزار تخصصی در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مبتنی بر فناوری در دستور کار قرار دادند.
در این موضوع دو بال اصلی وجود دارد که بال نخست کارهای بین دستگاهی بود یعنی فعالیت‌های بازارسازی و فعالیت‌هایی که در سطح کلان اقتصادی بایستی انجام شود تا نهال‌های امروز به درخت و جنگل تبدیل شده و این شرایط مساعد برای آنها شکل بگیرد.
در گذشته یک دانش انباشته را دانشگاه‌ها و نخبگان مختلف داشتند. در طی 20 سال گذشته زمانی که ادبیات شرکت‌های دانش‌بنیان شکل گرفت بر روی دستاوردهای قبلی سوار شد. ما یک احساس خطری در دوره جدید کردیم و آن اینکه این چشمه نباید به واسطه تنگناهای بودجه‌ای که در دانشگاه‌های مختلف ایجاد شده است قطع شود؛ بال دوم تمرکز ستادهای فناوری بر روی این موضوع است تا دستاوردهایی ایجاد شود که باعث ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ در آینده شود. یعنی به دنبال ایجاد فرصت‌های جدید در علم و فناوری‌های نوظهور هستند تا ما بتوانیم بعداً از آن اقتصاد ایجاد کنیم.
این موضوع در ادبیات مدیریت نیز وجود دارد ما می‌گوییم که شرکت‌ها و یا بنگاه‌ها و سازمان‌های خوب سازمان‌هایی هستند که هم بهره‌برداری خوبی انجام دهند و هم به دنبال فرصت‌های جدیدی باشند تا از قافله تغییرات عقب نمانند و این ستادهای فناوری ما به دنبال موضوعات هستند.
تسنیم: درباره موضوع سامانه جامع شرکت‌های دانش‌بنیان توضیح دهید؟ و اینکه علت ایجاد این سامانه چه بود؟
به واسطه رویکرد دولت جدید نسبت به دولت قبلی ما با یک انباشتی از موضوعات و پرونده‌های باز در دوره جدید مواجه شدیم البته منظور ما از پرونده پرونده‌های کیفری و قضایی نیست بلکه موضوعات بازی بود که ما باید به آن می‌پرداختیم. به عنوان مثال یکی از موضوعات باز موضوع شفافیت است سابقاً اینطور بود که در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هیچ دیتابیس و هیچ ساز و کار مشخصی برای شرکت‌های دانش‌بنیان وجود نداشت. به عنوان مثال یک شرکت دانش‌بنیان از چند نهاد مختلف از جمله صندوق نوآوری، معاونت علمی و جاهای دیگر حمایت دریافت می‌کرد و از آنطرف یکسری از شرکت‌ها دیگر سرشان بی‌کلاه می‌ماند.
ما یه کاری را انجام داده‌ایم که بیش از 6 ماه زمان بُرده و بسیار طاقت‌فرسا بود و امروز نیز تقریباً به پایان رسیده است و آن، موضوع سامانه‌ای کردن حمایت‌های معاونت علمی است. امروز تمام حمایت‌ها در قالب سامانه‌ها ارائه می‌شود و هیچ حمایتی در خارج از قالب سامانه‌ها وجود ندارد همه چیز مشخص است و تغییرات نیز به صورت دائم به متقاضی اطلاع داده می‌شود. دستور کار دولت جدید شفافیت و مبارزه با فساد بود و ما معتقدیم که بایستی در دیوار شیشه‌ای باشیم.
ما بایستی به رویکردهای دولت در بحث کاهش تورم توجه کنیم. در سال گذشته در مقاطعی تخصیص‌های بودجه‌ای که به معاونت علمی داده شد حتی از سال‌های قبل کمتر بود. یعنی اگر افزایش سنواتی را کنار بگذاریم تخصیص ریالی و عددی که به معاونت علمی داده شده از سال قبل کمتر بود؛ در یک برهه‌هایی به عنوان مثال زمانی که 7 ماه از سال گذشته بود مجموع منابع کمتر از 7 درصد تخصیص داده شده بود! و این در شرایطی بود که انبوهی از طرح‌های بزرگ ارائه شده و نیازمند منابع بود؛ ما خیلی متوقع نیستیم و شرایط کشور را درک می‌کنیم و در همین راستا ابزارهای نوین تأمین مالی را ایجاد کردیم.
اقتصاد دانش‌بنیان و ستادهای اقتصادی معاونت شروع به تعاملات فرادستگاهی کردن؛ معاونت علمی با گمرک، وزارت نفت، شرکت گاز، وزارت نیرو و سازمان انرژی اتمی و بخش‌های مختلف توافق‌نامه‌هایی را امضا کردند؛ دکتر دهقانی معتقد است که ما در دوره جدید هیچ تفاهم‌نامه‌ای را امضا نکردیم بلکه پیش فرض ما این است که ما با همگی تفاهم داریم! قراردادهایی که معاونت علمی با مجموعه‌های مختلف امضا می‌کند رودمپ‌های (Roadmap) مشترکی است که با یکدیگر توافق کردیم درواقع امضای این توافقنامه‌ها شروع فراخوان‌هایی است تا مجموعه‌ها برای حل مسائل به میدان بیایند.
توافقنامه‌های معاونت علمی “رودمپ” مشخص و نقشه راه مشخص همکاری معاونت علمی با دستگاه‌های دیگر است به عنوان مثال در بحث گمرک ما سامانه جامعه گمرکی را راه اندازی کردیم که در آینده‌ای نزدیک راه‌اندازی خواهد شد؛ این سامانه بحث هوشمندسازی فرایندهای گمرک، هوشمندسازی فرایندهای مالیات و به صورت کلی هوشمندسازی فرایندهای موجود در کشور را در دستور کار قرار دارد و ما نیز در معاونت علمی این موضوع را جزو رسالت خود می‌بینیم تا به کمک دستگاه‌ها بیایم تا این کار را انجام دهند.
تسنیم: هوشمندسازی گمرک و سامانه جامع گمرکی توسط چه کسی انجام شده است؟
این هوشمندسازی گمرک توسط شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود و ما به عنوان وصل‌کننده و مرجع تخصصی به سازمان کمک می‌کنیم و ابزارهای مختلف را نیز در اختیار آنها می‌گذاریم: به عنوان مثال اگر یک سازمانی بخواهد وارد پروژه‌ای شود بحث‌های مناقصاتی دارد که در این نقطه، معاونت علمی، گلوگاه‌های فناورانه را شناسایی می‌کند و با استفاده از ابزارهای مختلف بهترین انتخاب را در بهترین شرکت‌های فناور در کمیته‌های مشترک ایجاد می‌کند. معمولاً این کار با منابع خود دستگاه‌ها انجام می‌شود و منابع ما برای این موضوعات نمی‌رود اما ما کمک می‌کنیم که این کار به بهترین نحو انجام شود.
موضوع “دامپتراک” و موضوع قرارداد فولاد با شرکت‌های دانش بنیان موضوعاتی هستند که در نهایت به قرارداد بین شرکت‌های دانش بنیان و صنعت منتهی شده‌اند و امروز این قراردادها در حال اجرایی شدن است و معمولاً یکی دو سال نیز طول می‌کشد تا این قراردادها به نتیجه برسد.
تسنیم: یکی از رویکردهای مهم معاونت علمی دردوران جدید توجه ویژه به اقتصاد دانش‌بنیان است. خدمات صادراتی معاونت علمی برای شرکت‌های دانش‌بنیان چه تفاوت‌هایی نسبت به دوره گذشته داشته است؟
بعضی از خدمات صادراتی که به شرکت‌های دانش‌بنیان در دوره جدید داده‌ایم بعضاً نسبت به سال قبل 8 برابر یا 12 برابر شده است! خدمات شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، خدمات حمایت از قراردادها، بحث‌های حقوقی و … از جمله این خدمات است.
ما موضوع علم و فناوری را وارد ادبیات دیپلماسی کشور کرده‌ایم؛ اگر زمانی بحث علم و فناوری بحث جانبی بود که در دیدارهای مختلف صحبت می‌شد امروز نخستین صحبت رئیس جمهور ایران با رئیس جمهور بسیاری از کشورها حول یک اتفاق فناورانه است.
رؤسای جمهور بسیاری از کشورها زمانی که به کشورهای دیگر سفر می‌کنند معمولاً با دو هواپیما سفر می‌کنند که یک هواپیما حامل رئیس جمهور و هواپیمای دیگر حامل شرکت‌های دانش‌بنیان آن کشور است؛ ما نیز همین نگاه را به سفرهای خارج از کشور رئیس جمهور داریم.
امسال تا ماه هفتم سال جاری 1.3 میلیارد دلار صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان بوده که به صورت رسمی از گمرک اعلام شده است و برآورد ما این است که این رقم تا پایان سال به 2 میلیارد دلار برسد که عدد بسیار بزرگی است چرا که این عدد در سال گذشته بین 800 میلیون دلار تا یک میلیارد دلار بوده و در سال قبل این عدد 600 میلیون دلار بوده است. یعنی از سال 1400 تا 1402 از 600 میلیون دلار به نزدیک 2 میلیارد دلار در سال رسیده‌ایم.
تسنیم: برنامه معاونت علمی برای خانه‌های نوآوری در خارج از کشور چیست؟ آیا خانه‌های نوآوری جدیدی در کشورهای خارجی افتتاح خواهد شد؟
تمرکز معاونت علمی در دوره جدید متمرکز بر افزایش کیفیت خانه‌های نوآوری قبلی بود. این دیدگاه که ما یک نمایشگاهی در یک کشور خارجی دایر کرده و یا خانه نوآوری جدیدی را ایجاد کنیم شاید در قدم اول یک گام مثبت بود اما ما این دیدگاه را قبول نداریم! چراکه این باید ارتقا پیدا می‌کرد و به سمت یک کار قابل لمس پیش می‌رفت یعنی همان کاری که کل دنیا انجام می‌دهد یعنی برای محصولات فناورانه خود بازارسازی انجام می‌داد.
تمام تمرکز ما این است که سه بازیگر اصلی کنار یکدیگر قرار بگیرند که بازیگر اول سرمایه‌گذار داخلی صندوق‌های مختلف است تا بتوانند تأمین مالی را به عهده بگیرند؛ بازیگر دوم رکن کارگزاری و شرکت خصوصی است که در حال دوندگی است و رکن سوم نیز تاجر محلی است که سال‌ها در آن محدوده تجارت می‌کند.
تمام تلاش ما این است که اتفاقات خانه‌های نوآوری را واقعی کنیم. البته “آیهیتهای”جدیدی را نیز پیش‌بینی کردیم که احتمالاً تا انتهای سال چند آی‌هیت جدید را افتتاح خواهیم کرد. این آیهیتهای جدید احتمالاً در شرق آفریقا و در شرق آسیا، آمریکای جنوبی و در شمال آفریقا خواهد بود.
رسالت اصلی معاونت علمی، ترویج و فضاسازی و در مقطع بعدی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است. این هفته جایزه نکست برگزار می‌شود که یک جایزه ملی فناورانه است که معاونت علمی نیز حمایت‌های بسیار خوبی را از این جایزه کرده است و یک گرنت پژوهانه به شرکت‌ها داده می‌شود که بخش اول آن بلاعوض است که مربوط به توسعه فناوری‌های جدید است و بخش دوم نیز وام است.
در کنار آن ما رویدادهای “کاشتن برای آینده” را داریم و موضوع آن این است که چه حوزه‌هایی وجود دارند که در آینده اثرات جدی داشته باشند؛ درکنار آن ما برنامه نوآفرین را داریم که با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی انجام می‌شود و گرنت خاصی به شرکت‌های دانش‌بنیان و شتاب‌دهنده‌ها می‌دهیم.
در برنامه نکست 89 شرکت وارد فرایند داوری شدند و این داوری در خانه نوآوری و فناوری تهران در حال انجام است و حوزه‌های این برنامه نیز در زمینه هوش مصنوعی، اتصال پذیری و زیست فناوری است.
امروز رئیس جمهوری و شخص مقام معظم رهبری بر حوزه هوش مصنوعی تأکید جدی دارند و تمرکز ما در معاونت علمی در حوزه هوش مصنوعی، ایجاد زیرساخت بزرگ و حمایت از پروژه‌های بزرگ در سطح ملی است. ما اگر از موضوع هوش مصنوعی غافل شویم ضربات جبران ناپذیری به کشور وارد خواهد آمد که این ضربه به استقلال و امنیت ما خواهد بود.
شورای ملی راهبری و مرکز ملی هوش مصنوعی که ریاست آن را دکتر دهقانی معاون علمی رئیس جمهور برعهده دارد قرار نیست مثل بقیه شوراها کار رگولاتوری را انجام دهد بلکه قرار است که یک هماهنگی دستگاهی برای چند پروژه کلان به وجود بیاید.
میکرو الکترونیک و کوانتوم نیز دو موضوع بسیار مهم هستند که در رویداد نکست به آن پرداخته شده است.
پایان بخش اول
منبع خبر : خبرگزاری تسنیم
نظرات کاربران