به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم ـ علی‌اصغر اصولی ـ ایران در طول دهه‌های گذشته همواره به دنبال دستیابی به لایه‌های پیشرفته در حوزه‌های علمی و فناوری بوده و در این مسیر، مقام معظم رهبری بارها بر اهمیت پیشرفت در هوش مصنوعی تأکید کرده است. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که ایشان در سخنرانی‌های خود به آن پرداخته‌اند، لزوم دستیابی ایران به لایه‌های عمیق هوش مصنوعی و از آنطرف قرار گرفتن ایران در بین 10 کشور برتر هوش مصنوعی است.
یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها در این مسیر، پراکندگی اسناد و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با هوش مصنوعی میان نهادهای مختلف است. دستگاه‌های مختلف دولتی و خصوصی در طول سال‌ها اسناد و برنامه‌هایی را در این زمینه تدوین کرده‌اند، اما نبود یک چارچوب هماهنگ و یکپارچه، روند توسعه هوش مصنوعی در کشور را کند کرده است.
ایجاد “سازمان ملی هوش مصنوعی” یکی از اقدامات مهم در راستای رفع این چالش‌ها بود. این سازمان با هدف یکپارچه‌سازی سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان در حوزه هوش مصنوعی تأسیس شد. با این حال، همچنان سوالاتی در مورد کارکرد و برنامه‌های این سازمان مطرح است و نیاز به تحلیل و بررسی دقیق‌تری دارد.
شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در این مسیر نقشی کلیدی دارند. این شرکت‌ها به‌عنوان نیروهای محرکه اقتصاد نوآوری و توسعه‌ی فناوری در کشور، قادرند تحولات بزرگی در حوزه هوش مصنوعی ایجاد کنند. با توجه به اینکه بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران در حوزه فناوری‌های پیشرفته فعال هستند، نقش آنها در تسریع پیشرفتهای هوش مصنوعی، غیرقابل انکار است. همچنین، این شرکت‌ها توانایی ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و ارتقاء سطح دانش و مهارت‌های تخصصی نیروی کار را نیز دارند.
برای اینکه ایران بتواند در حوزه هوش مصنوعی به موفقیت‌های بیشتر دست یابد، به ابزارها و زیرساخت‌های متعددی نیاز دارد. از جمله این ابزارها، می‌توان به دسترسی به داده‌های بزرگ و متنوع، توانایی پردازش بالا، تربیت نیروی انسانی متخصص، و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی اشاره کرد. علاوه بر این، سیاست‌گذاری‌های هماهنگ و پایدار در سطح ملی نیز برای تسریع روند توسعه ضروری است.
در مقایسه با کشورهای منطقه و سایر کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی، ایران هنوز فاصله زیادی دارد. کشورهایی مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی، برنامه‌های گسترده‌ای برای تبدیل شدن به قطب‌های هوش مصنوعی در منطقه دارند و سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام داده‌اند. در این رقابت منطقه‌ای، ایران برای حفظ و ارتقای جایگاه خود باید تلاش‌های جدی‌تری انجام دهد و برنامه‌های جامع‌تری را به اجرا بگذارد.
مهندس پوریا حداد؛ مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان فیلاگر و کارگزار رسمی هوش مصنوعی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری است که در خبرگزاری تسنیم میزبان آن بودیم. بخش اول این این مصاحبه با عنوان “ایران در زمره 20 کشور برتر جهان در حوزه هوش مصنوعی” منتشر شد.
بخش دوم و پایانی این مصاحبه را از نظر می‌گذرانید:
تسنیم: آیا ایران توانایی طراحی چت‌بات‌ها را دارد؟
شرکت OpenAI، سازنده ChatGPT، اقدام جالبی انجام داده است به این صورت که آنها ابزارهایی را در دسترس عموم قرار داده‌اند و امکان ایجاد GPTهای سفارشی را فراهم کرده‌اند. به عبارت دیگر، یک Marketplace برای ایجاد این مدل‌های زبانی اختصاصی ساخته شده است. برای مثال، یک خبرنگار می‌تواند دانش و تجربه خود در زمینه مصاحبه را به GPT خود آموزش دهد و آن را به عنوان یک ابزار شخصی برای مصاحبه استفاده کند. جالب‌تر اینکه، بخشی از درآمد حاصل از استفاده دیگران از این GPT به خود ما تعلق می‌گیرد.
تسنیم: منبع درآمد ChatGPT چیست؟
همین امروز ChatGPT پولی شده است. برای استفاده از قابلیت‌های پیشرفته‌تر آن مانند تولید تصویر و افزایش تعداد کاراکتر ورودی، باید اشتراک پریمیوم تهیه کرد. بسیاری از افراد، اشتراک پریمیوم این ابزار را خریداری کرده‌اند زیرا دقت و کارایی بسیار بالایی دارد.
شرکت OpenAI، سازنده ChatGPT، از حمایت مالی بسیار قوی برخوردار است. علاوه بر سرمایه‌گذاری چندین میلیارد دلاری شرکت مایکروسافت، این شرکت در حال جذب سرمایه جدید به ارزش 7 میلیارد دلار است. این نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران بزرگی به آینده این فناوری بسیار امیدوار هستند.
در مقابل، می‌توان به موضوع متاورس اشاره کرد که با وجود هیاهوی اولیه و تغییر نام فیسبوک به متا، نتوانست به موفقیت چشمگیری دست پیدا کند.
اما هوش مصنوعی یک داستان کاملاً متفاوت است. امروزه همه می‌دانند که هوش مصنوعی کاربردهای بسیار گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف دارد، از صنایع نظامی گرفته تا علوم پایه، پزشکی و همه جنبه‌های زندگی روزمره. به همین دلیل است که هوش مصنوعی به عنوان رهبر انقلاب صنعتی چهارم شناخته می‌شود.
همان‌طور که “ماشین بخار” پیشران انقلاب صنعتی اول، “برق” محرک انقلاب صنعتی دوم و “کامپیوترها و فناوری‌های مرتبط با آنها” موتور محرک انقلاب صنعتی سوم بودند، “هوش مصنوعی” نیز به عنوان نیروی محرکه اصلی انقلاب صنعتی چهارم شناخته می‌شود.
تسنیم: بحث تشکیل وزارتخانه‌های تخصصی و اهمیت توجه ویژه کشورها به حوزه هوش مصنوعی، امروزه بسیار داغ است. در این زمینه، ایران چه باید بکند؟
در بحث‌های گذشته با مجلس شورای اسلامی، پیشنهاد ما این بود که به جای تشکیل وزارتخانه، یک سازمان مستقل برای هوش مصنوعی در نظر گرفته شود. دلیل این پیشنهاد این بود که وزارتخانه‌ها معمولاً با چالش‌های مدیریتی و تغییرات مداوم روبرو هستند. هر چهار سال یکبار با تغییر دولت، وزیر و تیم مدیریتی عوض می‌شود و این مسئله، ثبات و تمرکز لازم برای توسعه یک حوزه نوظهور مانند هوش مصنوعی را به خطر می‌اندازد.
تسنیم: پس اگر یک سازمان ملی هوش مصنوعی تشکیل شود، با تغییر دولت‌ها تغییرات آن کمتر است؟
خواسته ما این بود که این سازمان کاملاً مستقل باشد و زیر نظر بالاترین مقام اجرایی کشور فعالیت کند. همچنین، بودجه آن از منابعی مانند صندوق توسعه ملی تأمین شود به این ترتیب، این سازمان می‌تواند با تمرکز کامل روی مأموریت خود، بدون نیاز به پاسخگویی زیاد به همه دستگاه‌ها، فعالیت کند و مدیری باید در رأس این سازمان باشد که بتواند روند کار را با قدرت پیش ببرد. همیشه وقتی صحبت از ایجاد یک سازمان جدید می‌شود، مقاومت‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه دولت نباید بزرگ‌تر شود یا پذیرش یک رویکرد جدید دشوار است.
اما اگر بتوانیم یک سازمان ملی مستقل برای هوش مصنوعی ایجاد کنیم که بتواند به صورت مستقل فعالیت کند، آنگاه می‌توانیم به آن اعتبار بخشیم. برای مثال، می‌توانیم رئیس این سازمان را به عنوان نماینده کشور در مذاکرات بین‌المللی در حوزه هوش مصنوعی اعزام کنیم. این سازمان می‌تواند به اندازه سازمان محیط زیست یا سازمان انرژی اتمی، جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.
اکنون زمان آن رسیده است که تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی در حوزه هوش مصنوعی منعقد شود و وجود یک سازمان مستقل می‌تواند به این امر کمک شایانی کند.
من معتقدم اگر سازمان ملی هوش مصنوعی از بودجه مستقلی برخوردار باشد، استقلال عملی بیشتری خواهد داشت و می‌تواند امور را با سرعت و دقت بیشتری پیش ببرد. در این صورت، این سازمان نیازی به وابستگی به وزارتخانه‌ها نخواهد داشت و می‌تواند به عنوان یک نهاد مستقل و تخصصی عمل کند.
اگرچه وزارتخانه‌ها از جایگاه بالاتری برخوردار هستند و حضور وزیر در مذاکرات بین‌المللی می‌تواند تاثیرگذار باشد، اما این امر مانع از آن نمی‌شود که رئیس یک سازمان مستقل و تخصصی مانند سازمان ملی هوش مصنوعی نیز در چنین مذاکراتی حضور یابد و به نمایندگی از کشورمان به گفتگو بپردازد.
تسنیم: نظر شما درباره سند ملی هوش مصنوعی ایران چیست؟
در مورد سند هوش مصنوعی باید گفت که متأسفانه یکی از مشکلات اصلی این است که تصمیم‌گیران در این حوزه، با ذهنیتی سنتی به موضوعی بسیار نوآورانه و پیشرفته مانند هوش مصنوعی نگاه می‌کنند. آنها گمان می‌کنند که می‌توان با تدوین یک سند یک‌ساله، برای سال‌های آینده برنامه‌ریزی کرد. اما واقعیت این است که در حوزه هوش مصنوعی، فناوری‌ها و روندها با سرعت بسیار بالایی در حال تغییر هستند. به همین دلیل، سندی که امروز تصویب می‌شود، ممکن است فردا منسوخ شود.
اگر می‌خواهیم برای هوش مصنوعی در کشورمان نقشه راهی تدوین کنیم، باید این نقشه راه حداکثر شش‌ماهه باشد و به صورت مداوم به‌روزرسانی شود. این نقشه راه باید جامع و دقیق باشد و با مشارکت فعال متخصصان و فعالان این حوزه تهیه شود. سازمان نظام صنفی مرتبط با این حوزه می‌تواند نقش مهمی در گردهم آوردن این متخصصان و تدوین یک نقشه راه جامع ایفا کند.
تسنیم: شما چه ارتباطی با سازمان نظام صنفی دارید؟
ما به عنوان عضو کمیسیون هوش مصنوعی نظام صنفی رایانه‌ای فعالیت می‌کنیم. در نظام صنفی رایانه، کمیسیون‌های مختلفی وجود دارند که اعضای آنها از طریق رأی‌گیری شرکت‌های خصوصی عضو مشخص می‌شوند. در انتخابات اخیر کمیسیون هوش مصنوعی، از بین حدود 90 شرکت متقاضی، 30 شرکت انتخاب شدند و شرکت ما جزو 5 یا 6 شرکت برتر بود.
به طور کلی، اعضای نظام صنفی رایانه‌ای همگی از شرکت‌های خصوصی تشکیل شده‌اند که در حوزه‌های مختلف فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند.
تسنیم: انجمن‌های هوش مصنوعی در ایران چگونه فعالیت می‌کنند؟ آیا فعالیت‌‌های آنها برای این حوزه مفید است؟
تشکیل انجمن‌ها به خودی خود اقدام مثبتی است، اما مهم این است که این انجمن‌ها به طور عملیاتی فعالیت کنند. در سال 1398 که هنوز موضوع هوش مصنوعی ترند نبود، تصمیم گرفتیم خودمان دست به کار شویم. بدون حمایت خاصی، اقدام به برگزاری رویدادها و نشست‌هایی با حضور مهندسان ایرانی شاغل در شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل، اپل، مایکروسافت، آمازون و eBayکردیم. ویدیوهای این رویدادها نیز به صورت کامل موجود است.
یکی از چالش‌های اصلی که در کمیسیون هوش مصنوعی نظام صنفی و ستاد هوش مصنوعی با آن مواجه هستیم، موضوع رسانه است. کشورهای حاشیه خلیج فارس در این زمینه بسیار موفق عمل کرده‌اند و با استفاده از رسانه‌های قدرتمند خود، اخبار و رویدادهای مرتبط با هوش مصنوعی را به خوبی تبلیغ می‌کنند.
سال گذشته در نمایشگاه جی‌تکس دبی، در گفتگویی با یکی از دوستان کافه بازار، به بخش “نورث استار” این نمایشگاه اشاره شد که وی به ما می‌گفت: فناوری‌هایی که در این بخش نمایش داده می‌شوند، در واقع فناوری‌هایی هستند که شرکت‌های داخلی نیز به آنها دست یافته‌اند، اما قدرت رسانه‌ای کشورهای حاشیه خلیج فارس باعث شده است که این فناوری‌ها با شکوه بیشتری به نمایش گذاشته شوند. البته باید اذعان کرد که در این نمایشگاه‌ها فناوری‌های نوآورانه و پیشرفتهای نیز ارائه می‌شود.
یکی از موضوعات مهمی که در کمیسیون هوش مصنوعی به آن پرداخته‌ایم، تشکیل یک دایرکتوری جامع از شرکت‌ها و فعالان حوزه هوش مصنوعی در ایران است. با توجه به اینکه تعداد زیادی شرکت در این حوزه فعالیت می‌کنند اما اطلاعات کافی درباره آنها وجود ندارد، تشکیل چنین دایرکتوری‌ای برای ایجاد یک نقشه کامل از اکوسیستم هوش مصنوعی کشور بسیار ضروری است. این دایرکتوری به ما کمک می‌کند تا از ظرفیت‌های موجود در کشور آگاه شویم و بتوانیم همکاری‌های مؤثری را بین شرکت‌های مختلف برقرار کنیم.
در حال حاضر، پیشنهادات کاری متعددی از داخل و خارج از کشور و از سوی نهادهای مختلف به نظام صنفی رایانه ارائه می‌شود، اما به دلیل نبود یک دایرکتوری جامع، نمی‌توانیم به راحتی مشخص کنیم که کدام شرکت توانایی اجرای این پروژه‌ها را دارد. تشکیل این دایرکتوری به ما این امکان را می‌دهد تا بازیگران اصلی این حوزه را شناسایی کرده و پروژه‌ها را به شرکت‌های مناسب واگذار کنیم.
در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند و ارتباط چندانی با یکدیگر ندارند. تشکیل یک دایرکتوری جامع می‌تواند به ایجاد شبکه‌ای قوی از فعالان این حوزه کمک کرده و موجب توسعه و پیشرفت این صنعت در کشور شود
ما در برنامه “فلاگر ایونت” موفق شدیم تا با مهندسان ایرانی هوش مصنوعی که در شرکت‌های بزرگ فناوری جهان مشغول به کار هستند، گفتگوهای آنلاین برگزار کنیم. یکی از دلایل اصلی استقبال بسیار خوب این مهندسان از برنامه ما، استقلال و ماهیت خصوصی شرکت ما بود.
ما با همکاری ستاد هوش مصنوعی، توانسته‌ایم برنامه‌های آموزشی متنوعی را برگزار کنیم. یکی از این برنامه‌ها، اضافه شدن سه واحد درسی اختیاری هوش مصنوعی به تمامی رشته‌های دانشگاهی است. به این ترتیب، دانشجویان رشته‌های مختلف از جمله علوم انسانی و پزشکی نیز می‌توانند در حوزه هوش مصنوعی آموزش ببینند.
با نگاهی به آینده، می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که هوش مصنوعی به یکی از فناوری‌های بسیار مهم و پرکاربرد تبدیل می‌شود. فناوری‌های نوظهوری مانند کامپیوترهای کوانتومی، پتانسیل ایجاد تحولات عظیمی در حوزه محاسبات و هوش مصنوعی را دارند. شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، IBM و برخی از شرکت‌های چینی، سرمایه‌گذاری‌های کلانی را در این زمینه انجام داده‌اند. در صورت توسعه و تجاری‌سازی کامپیوترهای کوانتومی، توان پردازشی سیستم‌ها به شدت افزایش خواهد یافت و این امر، امکان توسعه کاربردهای پیچیده و پیشرفته‌تر هوش مصنوعی را فراهم خواهد کرد.
گوگل مثالی ارائه داده بود که نشان می‌داد یک مسئله پردازشی که با استفاده از ابرکامپیوترهای امروزی 10000 سال زمان می‌برد، توسط کامپیوترهای کوانتومی تنها در 3.2 دقیقه حل شده است! این مثال به خوبی قدرت و پتانسیل بالای کامپیوترهای کوانتومی را نشان می‌دهد.
در حوزه کوانتوم، شرکت ما نیز در حال توسعه کتابخانه‌ای برای یادگیری ماشین کوانتومی است. این کتابخانه در مراحل پایانی توسعه قرار دارد و به زودی رونمایی خواهد شد.
با توجه به پیشرفتهای سریع در حوزه فناوری کوانتوم، باید به آینده این فناوری‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشیم. یکی از چالش‌های اصلی در توسعه هوش مصنوعی، محدودیت‌های سخت‌افزاری است. کامپیوترهای کوانتومی می‌توانند این محدودیت‌ها را برطرف کرده و به ما امکان دهند تا به الگوریتم‌ها و مدل‌های پیچیده‌تری دست پیدا کنیم.
تسنیم: برداشت شما از لزوم تسلط بر لایه‌های عمیق هوش مصنوعی چیست؟
برداشت من از فرمایشات مقام معظم رهبری این است که ما باید به جای استفاده از ابزارهای آماده و عمومی، به سمت تولید ابزارهای اختصاصی و بومی حرکت کنیم. این ابزارها باید متناسب با نیازهای خاص کشور و صنایع مختلف طراحی و توسعه داده شوند. زیرا کشورهای دیگر ممکن است انگیزه‌ای برای توسعه ابزارهایی که تنها برای ما کاربرد دارند، نداشته باشند.
منبع خبر : خبرگزاری تسنیم
نظرات کاربران