به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم،« صنعت هسته‌ای یک صنعت مادر است، عرصه‌های متعدد علمی متاثر از صنعت هسته‌ای هستند.» این جملات بخشی از بیانات امروز رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره اهمیت صنعت هسته‌ای است.
در سال‌های گذشته صنعت هسته‌ای با توسعه فناوری‌های نوین، پنجره‌های جدیدی به دنیای پزشکی گشوده است و در تشخیص و درمان بیماری‌ها نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند.
خدمات پزشکی هسته‌ای از فناوری‌های ایمن، بدون درد و ارزشمند برای تصویربرداری از بدن و درمان بیماری‌ها استفاده می‌کند.
اسکن‌های هسته‌ای راهی کم‌تهاجمی و دقیق برای تشخیص بیماری‌ها
یکی از مهم‌ترین کاربردهای صنعت هسته‌ای در حوزه پزشکی، استفاده از آن در تصویربرداری‌های پزشکی است.
تصویر برداری پزشکی کاری منحصر به فرد است زیرا اطلاعات جامعی از ساختمان و عملکرد بدن در اختیار پزشکان قرار می‌دهد، این نوع تصویربرداری روش خوبی برای جمع آوری دسته‌ای از اطلاعات پزشکی است که نیازمند عمل جراحی و یا مستلزم آزمایشات تشخیصی پر هزینه هستند و یا از طریق دیگری قابل دسترسی نیستند.
فرآیند تصویر برداری پزشکی هسته‌ای غالباً ناهنجاری‌ها را در همان مراحل اولیه خیلی زودتر از اینکه عوارض بیماری توسط سایر آزمایش‌های پیشرفته قابل تشخیص باشد در بدن فرد تشخیص می‌دهد. در پزشکی هسته‌ای مقادیر جزئی مواد رادیواکتیو (رادیودارو) به منظور تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. در فرآیند تصویربرداری، رادیو داروها توسط دوربین‌های خاصی که به کامپیوتر متصل است آشکار می‌شود تا تصاویر کاملی از ناحیه مورد نظر ارائه دهد.
تشخیص آسان و کم‌خطر ضایعات بدخیم با استفاده از پت اسکن
تصویربرداری پزشکی هسته‌ای، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای صنعت هسته‌ای در پزشکی است که با استفاده از داروهای ساطع‌کننده پرتوی گاما و دستگاه‌هایی مانند دوربین گاما انجام می‌شود. این فناوری توانایی بررسی اختلالات و مشکلات بافت‌های مختلف بدن را به صورت زنده و غیرتهاجمی فراهم می‌آورد.
از جمله روش‌های تصویر برداری مولکولی که برای تشخیص یا راهنمای درمان در موارد مختلف بکار می‌رود، پت اسکن است که اغلب همراه با تصویربرداری سی تی (PET/CT) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع تصویربرداری از موثرترین روش‌های پزشکی هسته‌ای برای تشخیص سرطان، بیماری‌های مغز، قلب و سایر بیمارها است و از نیاز به جراحی برای انجام نمونه‌برداری جلوگیری می‌کند؛ زیرا به کمک این تصویربرداری می توان ضایعات خوش خیم را از ضایعات بدخیم تشخیص داد.
پت اسکن که با استفاده از رادیوداروها انجام می‌شود می‌تواند مناطقی را که نشانگر وجود سلول‌های سرطانی فعال است، مشخص کند.
پت اسکن چگونه سلول‌های سرطانی را تشخیص می‌دهد؟
وقتی بیماری ایجاد می‌شود، در ابتدا تغییرات بیوشیمیایی در سلول‌ها و نسوج ایجاد می‌شود. به عنوان مثال در مورد سرطان، تقسیم سلولی بسیار سریع‌تر از سلول‌های سالم صورت می‌گیرد و این سلول‌ها مجبورند برای تامین انرژی سوخت و ساز خود، از منابع قندی مانند گلوگز بیشتر تغذیه کنند. اگر فردی مبتلا به سرطان یا مشکوک به آن باشد، به کمک تصویربرداری پت اسکن، متخصص پزشکی هسته‌ای به تغییری که در داخل بدن بیمار صورت گرفته است، پی می‌برد. برای انجام تصویربرداری PET مقدار کمی ماده رادیو اکتیو نظیر F-FDG که قند نشاندار شده با ماده رادیواکتیو است، از راه ورید به بدن بیمار تزریق می‌شود. رادیودارو وارد بدن شده و در نسوج و عضو مورد مطالعه جذب می‌شود. پس از گذشت حدود یک ساعت، بیمار روی تخت سیستم تصویربرداری PET قرار می‌گیرد و تصویربرداری در مدت زمان حدود 30 دقیقه انجام می‌شود. سیستم PET سیگنال‌های ناشی از رادیودارو را دریافت می‌کند و با استفاده از این سیگنال‌ها میتوان فعالیت متابولیکی بافت سالم و توموری را اندازه گیری کرد.
شناسایی بدخیمی‌ها با رادیودارو
یکی دیگر از کاربردهای پزشکی هسته‌ای، اسکن تمام بدن است. برخی از رادیوداروها این ویژگی را دارند که در سلول‌های سرطانی تجمع پیدا می کنند. با استفاده از این ویژگی پزشک می‌تواند در بیمارانی که به انواع مختلف بدخیمی‌ها مشکوک است، احتمال وجود و محل ضایعه بدخیم را مشخص کند برای این کار معمولا از اسکن تمام بدن با رادیوداروی Tc-99m-mibi یا استفاده می‌شود. این اسکن وجود و محل بدخیمی را نشان می‌دهد.
اسکن تمام استخوان‌های بدن با استفاده از رادیوداروها
با استفاده از رادیوداروها میتوان تمام استخوان‌های بدن را جهت بررسی متاستاز (سرایت سلول‌های سرطانی به بافت‌های دیگر)، تومور اولیه استخوان، شکستگی مخفی استخوان، بیماری‌های متابولیک استخوانی همچون پرکاری غده پاراتیروئید را اسکن کرد.
بررسی کارکرد کلیه با استفاده از پزشکی هسته‌ای
از دیگر کاربردهای رادیوداروها، اسکن کلیه‌ها جهت بررسی عملکرد آن‌ها، انسداد مسیر تخلیه ادراری، بررسی بازگشت یا ریفلاکس ادراری، بررسی فشار خون کلیوی و … است.
شناسایی گره‌های بدخیم تیروئیدی با تصویربرداری هسته‌ای
یکی دیگر از کاربردهای صنعت هسته‌ای در حوزه پزشکی، اسکن تیروئید جهت بررسی گره تیروئیدی است، گره‌های تیروئیدی یکی از شایع‌ترین مشکلات تیروئیدی هستند؛ پنج درصد از گره‌ها می‌توانند بدخیم باشند که باید به موقع تشخیص داده شده و به نحو مناسب درمان شوند. برای انجام اسکن تیروئید از مقادیر اندک مواد رادیو اکتیو (معمولا ید رادیو اکتیو و یا تکنزیوم) استفاده می‌شود. غده تیروئید این مواد را از خون جذب می‌کند و از یک دوربین مخصوص برای ایجاد تصویر تیروئید استفاده می‌شود. اسکن تیروئید بدون خطر است و مقدار تشعشع بسیار کمی به بیمار می رساند و در سایر نسوج مشکلی ایجاد نمی‌کند. مهم‌ترین مورد استفاده آن در مواردی است که آزمایش‌های تیروئید پرکاری تیروئید را نشان دهد که اگر با انجام اسکن تیروئید گره داغ (Hot Nodule) تشخیص داده شود، نیاز به انجام نمونه برداری سوزنی (FNA) که روشی تهاجمی و پردرد است، نخواهد بود.
بررسی عملکرد کبد و مجاری صفراوی با پزشکی هسته‌ای
یکی دیگر از کاربردهای صنعت هسته‌ای در حوزه تصویربرداری‌های پزشکی، اسکن کبد و مجاری صفراوی جهت بررسی التهاب صفرا به دلیل وجود سنگ‌های صفراوی است. ابتلا به برخی از بیماری‌ها می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در مجاری صفراوی و کبد باشد و فرد نیاز به انجام جراحی برای رفع مشکلات داشته باشد؛ در این موارد اغلب تشخیص دقیق مشکلات مجاری صفراوی با معاینه یا سونوگرافی به سختی انجام می‌شود و برای تشخیص بادقت بالای این مشکل باید از اسکن هسته‌ای بهره مند شد
تصویربرداری هسته‌ای برخلاف تصویربرداری آناتومیک مانند CT یا MRI، اطلاعات عملکردی و متابولیکی ارائه می‌دهد که به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و برنامه‌ریزی درمان دقیق‌تر کمک می‌کند.
منبع : تسنیم
نظرات کاربران